Nu de Tweede Wereldoorlog verder weg komt, lijkt het belang van alles wat daar direct aan herinnert alleen maar toe te nemen. En dagboeken vormen daarbij een bijzondere categorie, zeker die van Joodse kinderen.
Een paar jaar geleden dook het dagboek van Petr Ginz op, een jongen uit Tsjechië. Hij hield het in 1941-1942 bij, voor hij uit Praag naar Theresienstadt werd gedeporteerd. Petr was duidelijk een bijzondere jongen. Hij schreef niet alleen een stuk of 8 romans in de stijl van Jules Verne, maar tekende ook fraai.

Aan zijn tekening van een maanlandschap is te danken dat zijn dagboek boven water is gekomen. De eerste Israëlische astronaut nam een kopie mee op zijn vlucht met space shuttle Columbia, als de herdenking van de holocaust. Toen de Columbia bij terugkeer naar de aarde verging, werd er wereldwijd ook aandacht besteed aan de Israëliër en het bijzondere kunstwerk dat hij bij zich droeg. Het dagboek van Petr was inmiddels teruggevonden en de vinder realiseerde zich dat het een bijzondere vondst was. Het kwam terecht bij de zus van Petr, Chava Pressburger.
In zijn dagboek noteerde de toen 13-jarige scholier de dagelijkse gang van zaken in Praag, met gebruikelijke dingen als school, spelletjes met vrienden, straf- en huiswerk. Dat alles vond plaats tegen een lugubere en dreigende achtergrond, die steeds meer gaat overheersen. Petr maakt een zeer rake opmerking: “In feite gebeurt er veel, maar je merkt het nauwelijks op. Wat vandaag de dag heel gewoon is, zou in normale tijden vast opzien hebben gebaard.”
Hij laat die opmerking vergezeld gaan van een gedicht waarin hij de anti-Joodse maatregelen opsomt en van commentaar voorziet.

Vandaag de dag weet zelfs een idioot
wie een Ariër is en wie een Jood
een Jood – dat zie je al van ver –
draagt op zijn jas een gele ster
en een aldus gemerkte Jood
volgt best elk voorschrift tot de dood

Hij besluit:

Een Jood die sakkert nooit
Hij leeft volgens voorschriften van het heden
en altijd is hij bijzonder tevreden.

Stap voor stap wordt de wereld voor de Joden kleiner gemaakt. In allerlei straten mogen geen Joden meer komen. “Ik blijf liever thuis dan al die namen te onthouden.”

Huiveringwekkend zijn ook zijn korte berichten over de executies en represailles na de aanslag op SS-topman Reinhard Heydrich.
Het eigenlijke dagboek stopt een paar dagen voor hij op transport gesteld wordt naar Theresienstadt. Van dat vertrek heeft hij, in een hele andere, meer literaire stijl verslag gedaan.

Op de achterflap wordt de vergelijking met Anne Frank gemaakt. Dat is jammer. Dit dagboek is veel minder een echt verhaal en het is ook duidelijk niet gemaakt met het oog op een lezerspubliek. Daarom is het goed dat ook enkele van zijn observaties uit het kamp en een paar verhalen, zoals dat over Waanzinnige August in dit fraai uitgegeven boek opgenomen. Er zijn zelfs kleurenreproducties van een paar tekeningen. Het geheel maakt dit tot een aangrijpend document en je vraagt je af welk talent er tot ontwikkeling was gekomen als Petr Ginz de kans had gehad.

Waardering:

Petr Ginz
Praags dagboek 1941-1942
Amsterdam, 2007