Dit is een merkwaardig boek, als het al een boek is. Het is een bronnenpublicatie, voorzien van een inleiding en een epiloog. Daartussen staan zo’n driehonderd pagina’s lang de woordelijke verslagen van de gesprekken van vastgoedmagnaat Willem Endstra met drie mannen van de Criminele Inlichtingen Eenheid van de Amsterdamse politie.
Het geheel is van een macabrere absurditeit. De gesprekken vinden plaats in een rijdende auto. De uitwerking van de tapes bevat ook mededelingen als (19:58:20 de motor wordt gestart) of aanwijzingen over de rijrichting. Een konijntje in de berm verlicht even de spanning als er weer over een liquidatie wordt gesproken.
De gesprekken zijn behoorlijk herhalerig. Endstra spreekt over de manier waarop hij wordt afgeperst door Heineken-ontvoerder Willem Holleeder, ook wel aangeduid als de Neus of de glazen kaak. Hij is ervan overtuigd dat hij door Holleeder vermoord zal worden, en inderdaad wordt hij een paar maanden na het laatste gesprek om het leven gebracht (hoewel de dader en opdrachtgever van die liquidatie niet bekend zijn).
De rechercheurs proberen Endstra steeds te bewegen formeel aangifte te doen, maar die voelt daar niets voor omdat veroordeling op grond van afpersing Holleeder hooguit voor een paar jaar uitschakelt en zo’n stap het doodsvonnis alleen maar zekerder lijkt te maken. Ook willen de agenten steeds dat Endstra zijn hele verhaal vertelt. Maar Endstra houdt dat steeds af. Of dat het hele verhaal is, is trouwens nog niet duidelijk.
De gesprekken springen vaak van de hak op de tak, mensen spreken door elkaar, maken zinnen niet af, komen tijden later terug op iets wat ze eerder gezegd hebben. Het heeft een vervreemdend effect, omdat je als lezer aan de ene kant heel dichtbij bent, maar toch steeds verwijderd blijft van het hele verhaal. Daarbij komt dat Endstra niet altijd even makkelijk te volgen is en soms gewoon tegenstrijdigheden naar voren brengt, zo wisselt steeds wie hij als de grote baas ziet: Holleeder of een van zijn trawanten. In de tekst zijn wel af en toe wat verduidelijkingen toegevoegd. Maar een index ontbreekt, terwijl die juist bij een dergelijk boek onontbeerlijk is.
Het herhalerige en het uitzichtloze van de situatie, waar de twee partijen niet bij elkaar komen, maar juist uit elkaar groeien, is ergeniswekkend, maar ook fascinerend. Het wekt het soort irritatie dat sommige postmoderne films ook veroorzaken. Wie doet er nou eindelijk eens wat? Niemand, in plaats daarvan rijden ze nog een rondje over de ring van Amsterdam, herhalen ze alle standpunten nog eens. De wetenschap dat Endstra enkele maanden later doodgeschoten is, maakt het bijzonder wrang.
De paar laatste gesprekken zijn samengevat en daardoor veel makkelijker te volgen. Het boek zou nog veel minder inzicht in de aard van de georganiseerde criminaliteit bieden zonder de inleiding van mijn Parool-collega’s Bart Middelburg en Paul Vugts. In feite zijn de verslagen door hen al samengevat. Hun toelichting waarom juist dit document wordt uitgegeven is daarentegen nogal beknopt. Het is inderdaad een merkwaardig document, en het werpt een licht op de georganiseerde misdaad. Maar het is in feite een lastig door te ploegen tekst, waarvan de gemiddelde lezer niet veel wijzer zal worden.
Dit boek bereikte al kort na publicatie nummer 1 van de bestsellerlijst. Dat staat vast niet los van de commotie over het boek: Een hoofdredactioneel commentaar van NRC Handelsblad, Een cartoon van Fokke en Sukke, een kort geding. En de tekst was ook online verkrijgbaar.
De Endstra Tapes. De integrale gesprekken van Willem Endstra met de recherche. Met een inleiding van Bart Middelburg en Paul Vugts.
Amsterdam, 2006
2 reacties
Luc
Nu weet ik zeker dat ik die Endstra tapes nimmer zal lezen. Ik heb het sowieso niet op tapes in boeken. De tweemaal zo dikke Movo Tapes van de ontiegelijk dikke A.F.Th waren ook al niet om doorheen te komen.
Inderdaad..mee eens…dit boek is ook niet door te komen…Ik begin me mateloos te ergeren aan termen als:
ntv, puntjes ….., Motor wordt gestart…etc etc
Veel afgekapte zinnen……Leest niet lekker!