In de Lage Landen is een grote discussie uitgebroken over het werk en de opvattingen van Dyab Abou Jahjah, de voormalige voorman van de Arabisch-Europese Liga. Zijn komst naar uitgeverij de Bezige Bij leidt tot controverse . Verschillende auteurs, zoals Leon de Winter, willen niet met hem in een fonds zitten. Ze vinden hem een antisemiet .
Of dat zo is, ga ik in dit stuk niet beoordelen. Daarvoor zou ik meer uitlatingen en uitspraken van Abou Jahjah moeten bekijken. Hier bespreek ik zijn laatst verschenen boek, uitgegeven in België. De stad is van ons is een beknopt werkje uit 2014 met een scherpe soms controversiële inhoud, maar niet een die buiten de perken is van het huidige debat.
De auteur ziet de voedingsbodem voor een revolutie in de steden van de Lage Landen waar minderheden samen uitgroeien tot een meerderheid, maar die door delen van de autochtone bevolking niet voor vol wordt aangezien.Hij verwerpt het concept van integratie: die neemt volgens hem twee vormen aan, de rechtse is een etnische zuivering, de linkse een culturele zuivering. Migranten moeten weg of hun cultuur opgeven, dat is de keus. In die situatie is het niet zo verwonderlijk dat sommigen vluchten in het salafisme, dat hij islamofascisme noemt. Zijn alternatief is dat van de superdiversiteit.
Jahjah schetst 3 toekomstscenario’s, Twee daarvan lopen uit op een verwoestende burgeroorlog. Misschien is hij daarbij beïnvloed door zijn jarenlange verblijf in Libanon, zijn vaderland, waar de erfenis van de burgeroorlog nog op veel plekken aanwezig is. Maar hij wijst ook op reële ontwikkelingen. Als de stad een sociale dumpplaats voor kansarmen wordt of als die uitsluitend nog voor de rijken aantrekkelijk is zullen de spanningen toenemen met geweld als uitkomst. Het is opvallend dat deze fantasie over burgeroorlog ook in conservatieve rechtse blogs vaak terug te vinden en zelfs in een opinieartikel van Arnold Karskens in NRC Handelsblad.
De enige rooskleurige optie van Jahjah is als de stad als een nieuwe vorm van inclusieve identiteit beleefd gaat worden, waar verschillende bevolkingsgroepen deel van uit kunnen maken. Deze visie sluit tamelijk nauw aan bij die van assertieve burgemeesters die het idee hebben dat zij de wereld kunnen gaan besturen. Het nationale niveau doet er hier niet zoveel toe, maar dat kan natuurlijk gedeeltelijk komen omdat Jahjah dit vanuit Belgisch perspectief heeft beschreven. Nationale identiteit is daar nog net een stukje ingewikkelder dan hier in Nederland.
In het afsluitende hoofdstuk met de titel manifest van de nieuwe meerderheid pleit hij voor de superdiversiteit waar niet één etnisch-culturele groep de boventoon voert. Er moet een hybride cultuur en hybride identiteit ontstaan.
Polariserend
Dat zal niet vanzelf gaan Hij is bijvoorbeeld een quotasysteem nodig ook moet mijn inzien dat de komst van nieuwe migranten nodig blijft voor de arbeidsmarkt. Hij pleit voor een beweging die het ‘verzet’ van de nieuwe meerderheid gaat bundelen. Het is uiteraard nogal ergerniswekkend als iemand zich zomaar opwerpt woordvoerder van een vooralsnog fictieve nieuwe meerderheid. In de roep om een nieuwe beweging, die er nu is met Jahjah als voorzitter, klinkt veel versleten revolutionaire retoriek.
Maar in de kern zijn zijn opvattingen in dit boekje niet zo schokkend. Goed is dat hij internationale ontwikkelingen verweeft met lokale gebeurtenissen. Zijn analyse is scherp en soms onheilspellend. Daarin is hij niet de enige.
Net als Zihni Özdil probeert hij een nieuwe vorm van identiteit te formuleren en hoewel ze niet op hetzelfde punt uitkomen, zijn er wel overeenkomsten in de zoektocht, de analyse van systematisch racisme en de kritiek op linkse en rechtse beelden van integratie.
Of het recept van Jahjah een succes kan worden is de vraag. Heel veel mensen blijven vasthouden aan hun bekende groep en sommigen streven volmondig naar een mono- Leitkultur. De superdiversiteit zoals die wordt gepropageerd is hooguit een kasplantje dat hier en daar zijn kop opsteekt. Of die genoeg bindend vermogen heeft, valt te bezien. Dat betekent niet dat we anders in een burgeroorlog terecht komen, maar verdeeldheid kan wel overheersen.
Het ironische is dat Jahjah oproept tot eenheid maar zelf een polariserend figuur is. Dat die twee zaken niet goed samen gaan, blijkt ook uit de huidige controverse.
Dit boek verscheen in 2014. Daarvoor en vast ook daarna heeft Jahjah vast dingen gezegd waar mensen aanstoot aan kunnen nemen. De inhoud van dit boek biedt echter geen argument om hem van een podium te willen schuiven. Wel voor verder debat.
Geen reacties