Oud-CDA-Kamerlid Sytze Faber kon de formatie van Balkenende IV van binnenuit volgen, via de fractie van de ChristenUnie. Dat leverde een opmerkelijk boekje op, over naïviteit en machtspolitiek, over idealen en praktijk, en vooral over gereformeerden in de politiek.
Faber, het laatste Kamerlid voor de Anti Revolutionaire Partij (ARP), ziet veel verwantschap tussen die partij in haar laatste vijftien jaar en de huidige ChristenUnie. De ARP ging in het CDA op en dat werd onder invloed van Balkenende ‘een gewone (christelijk) conservatieve partij’. Faber is daar niet enthousiast over. Voor ideeën en idealen, voor betrokken politici moet je bij de ChristenUnie zijn.

De nadruk op de gereformeerde afkomst van diverse gezichtsbepalende politici is uiteindelijk helemaal niet zo verhelderend. Bos, Balkenende en Rouvoet mogen gereformeerde roots hebben, ze zijn, zo blijkt ook uit dit boek, nogal verschillend. Bos is een zoeker. Balkenende is een starre man, die wel een visie heeft, maar zonder de katholiek Maxime Verhagen niet ver komt in de dagelijkse politiek. Rouvoet is de man van de sterke principes, die desondanks de brug naar het moderne heeft geslagen. Hij voldoet het meest aan de typering van Faber van de gereformeerden: die maken duidelijke keuzes, zijn ‘geen meelopers’ maar ‘als de omstandigheden daarom vragen, dwarsliggers’. Dat laatste moeten we natuurlijk nog zien.

Van oorsprong helden het Gereformeerd Politiek Verbond en de Reformatorische Politieke Federatie, de voorlopers van de ChristenUnie, naar rechts. Niet verwonderlijk, volgens Faber, gezien de nadruk die gereformeerden leggen op persoonlijke verantwoordelijkheid en de slechtheid van de mens. Maar in drie jaar veranderde de ChristenUnie van orientatïe en werd ‘een gewone politieke partij’. De harde lijn op ethische onderwerpen werd verlaten. In plaats daarvan kwam er het idee om verder verval tegen te gaan.

Met kracht spreekt Faber tegen dat de ChristenUnie radicaler is dan het CDA, zoals werd gesteld in analyses na de verkiezingsuitslag. Volgens hem is het CDA juist op een aantal punten radicaler. Dat heeft de kiezers op hol gebracht en uit doen wijken naar SP, PVV en ChristenUnie. Het succes van de formatie is vooral gebaseerd op het feit dat alledrie de partijen graag willen regeren, schrijft Faber. Balkenende omdat hij niet anders weet, Bos omdat hij daarmee het verlies van 22 november denkt goed te maken en Rouvoet omdat hij daarmee zijn partij een historische kans kan bieden.

Volgens Faber heeft het CDA vervolgens het slimst onderhandeld en heeft de ChristenUnie volop geprofiteerd van haar middenpositie. Blijft over de PvdA, die nu inderdaad met de grootste problemen wordt geconfronteerd en waarvan de achterban de zegen van het regeren nog niet heeft ontdekt. Toch kan ook de PvdA op enkele successen wijzen, zoals het tegenhouden van de liberalisering van de huren. Het generaal pardon kan de PvdA inderdaad niet op haar blazoen schrijven, omdat de Kamer dat al had afgedwongen.
Voor Bos is Faber genadeloos. Eigenlijk heeft deze politiek leider geen intuitïe.
Maar ook andere politici hebben hun feilen. Zo komt Arie Slob, tweede man van de ChristenUnie, er pas in januari achter dat bij het CDA alles om de macht gaat.

Ook de ChristenUnie krijgt langzamerhand de fijnere kneepjes van de machtspolitiek onder de knie. Zo wordt de fractie niet verteld dat Rouvoet en Tineke Huizinga het kabinet in zullen gaan, als het regeerakkoord wordt besproken. Rouvoets eerdere belofte dat hij in de Kamer blijft, wordt stilletjes vergeten. En hij blijft wel politiek leider. Het is voor de ChristenUnie, een partij met een opvallend goede pers, vrij scherpe kritiek.

Waardering:

Sytze Faber, De wet van de Koestal. Gereformeerden in de politiek