Political Realism – Jonathan Rauch

mei 17, 2015

political_realism_2x3De rokerige achterkamer waar politici hun deals sloten is uit de gratie geraakt. Na de aanval van Pim Fortuyn op de traditionele vorm van politiek is het schimpen op deze manier van politiek bedrijven populair. En ook al willen partijen niet meer geassocieerd worden met de regentenmentaliteit die zo lang de Nederlandse politiek bepaalde, is de kritiek zeker niet verstomd.

Theodor Holman verwoordde die onlangs nog eens kernachtig: ‘Ik verbaas me nog steeds over onze eigen coalitie VVD-PvdA. Ik ken VVD-stemmers en PvdA-stemmers en die zijn allen teleurgesteld. En terecht. Als tegenpolen samenwerken, voel je je als kiezer verraden. Aan de oppositiepartijen hebben we ook niets. Die vrijen soms met de coalitie, als ze er maar iets voor terugkrijgen. Dat maakt hun eigen politiek wateriger. En waterige politiek veroorzaakt democratische modder.’
Het is duidelijk: tegenstellingen in de politiek zijn er in deze visie niet om overbrugd te worden, maar moeten worden benadrukt. Tegenpolen moeten niet samenwerken, maar elkaar tegenwerken. De oppositie moet zich tegen de regering keren en het is geen goede zaak als partijen overeenkomsten sluiten. En dat alles in de naam van de kiezer, de transparantie en de democratie.

De afkeer van politiek in de vorm van het sluiten van deals (en dat moet uiteraard met tegenpolen gebeuren, met medestanders is al overeenstemming) is sterk uitgesproken in de Verenigde Staten. Bijna alle kandidaten voor politieke functies verkondigen dat zij een eind zullen maken aan de verfoeide praktijken van ‘Washington’. De professionele politicus wordt gewantrouwd, de idealistische politicus (waarbij de idealen links of rechts kunnen zijn) wordt gezien als de echte vertegenwoordiger van het volk.
Juist die ideeën van progressieve, populistische en libertarische stromingen zijn een bedreiging voor de bestuurbaarheid van het land, schrijft de Amerikaanse Jonathan Rauch in zijn (gratis) essay over politiek realisme. Het is een lofzang op de ‘politieke machine’, op wat in Nederland ‘oude politiek’ is gaan heten, waarin het sluiten van deals belangrijker is dan het benadrukken van verschillen en waarin rationale spelers die zich niet laten verblinden door ideologie of emotie, geven en nemen.
Wie naar de VS kijkt, ziet hoe anders het er nu aan toe gaat. Zelfs over voor de hand liggende zaken is het lastig overeenstemming te krijgen. Het goedkeuren van begrotingen is herhaaldelijk uitgelopen op zenuwslopende confrontaties, tussen het Witte Huis en het Congres, maar ook tussen facties binnen de Republikeinse partij. De Republikeinen hebben met de Tea Party een stevige interne oppositie te verduren gekregen, volop gesteund door geld van buitenaf.

De politieke machine waar Rauch over schrijft is bijvoorbeeld de traditionele politieke partij. Loyaliteit wordt daarin beloond, senioriteit gerespecteerd, voor trouwe kaderleden is er altijd een baantje of functie in het verschiet en dissidenten worden gestraft. De machine kan beslissingen produceren en heeft een langetermijnagenda. De gevestigde bestuurspartijen in Nederland (PvdA, CDA en VVD) voldeden lang aan deze omschrijving en doen dat tot op zekere hoogte nog. Ze worden bevolkt door professionele politici die in termen van macht denken. Denk aan Mark Rutte die blijmoedig verklaart geen visie te hebben en intussen als premier met bijna alle partijen in het Nederlandse parlement op een of andere manier heeft bestuurd of akkoorden heeft gesloten. (Op de afsplitsingen zijn in de huidige Kamer alleen de SP, 50plus en de PvvD daarbuiten gebleven.)
Ook in de Verenigde Staten was samenwerking tussen tegenpolen gebruikelijk. Maar het systeem kwam begin jaren negentig tot een einde, toen de Republikeinse Afgevaardigde  Newt Gingrich er een bom onder legde.
Tegenover de professionals stelt Rauch de amateurs, of anders gezegd de activisten. Voor hen is niet de uitkomst van het politieke spel van belang, maar de inzet, de buitenkant, Ze gaan uit van principes, welke dat ook mogen zijn. En ze problematiseren en politiciseren onderwerpen, dat is hun reden om politiek te bedrijven. Het beste voorbeeld in Nederland is tegenwoordig Geert Wilders. Nadat hij de gedoogsteun aan het kabinet Rutte-1 had opgezegd, kon hij weer vrijuit politiek bedrijven op zijn manier en ‘amateur’ worden.
Volgens Rauch is sprake van een driezijdige aanval op de traditionele manier van politiek bedrijven. Deze zou de ideale wereld niet snel genoeg dichterbij brengen (de linkse kritiek), het volk of de kiezer buitenspel zetten (de populistische kritiek, zie Holmans citaat) of de markt afknijpt (de libertarische kritiek).
Rauch bepleit politiek realisme waarin het besef overheerst dat we niet in een perfecte wereld leven, dat een compromis soms het best haalbare is en dat die soms het eenvoudigst in een achterkamertje bereikt kunnen worden. (Alleen is dat niet meer rokerig.) Het begrip is losjes gebaseerd op het realisme dat in de internationale betrekkingen een grote invloed heeft.

Rauch geeft een scherpe analyse van het krachtenveld. Maar als het gaat om remedies stelt het essay teleur. Hij weet ook wel dat terugkeer naar het verleden niet mogelijk is.
Een van de veranderingen die hij voorstelt is om de donaties aan politieke partijen te ontdoen van een limiet. Nu gaat er ongecontroleerd en onbeperkt veel geld naar particuliere fondsen en super-pac’s, die buiten het bereik van de partij staan. De partij wordt steeds zwakker. Maar het klinkt een beetje paradoxaal, nog meer geld in de Amerikaanse politiek gooien. Dat is vuur met vuur bestrijden.Maar het belangrijkste is volgens hem om het idee te bestrijden dat de Amerikaanse politiek ‘corrupt’ is en moet worden hervormd. Dat wordt lastig nu het vooral politici zelf zijn die dat luidkeels verkondigen. Het idee van het compromis moet opnieuw worden ontdekt.
Maar het zijn waren de Amerikaanse politici die panklare compromissen hebben verworpen, zoals de deal die gesloten zou worden over belastingen en uitkeringen in 2010 en die een eind zou maken aan terugkerende gevechten over de begroting.

De malaise van de politiek in democratieën zit diep. Er zijn geen simpele uitwegen. Er is een gevoel van stagnatie, van onvrede, van veenbranden die telkens opflakkeren, fragmentatie.
Rauch vertegenwoordigt een tegengeluid in het huidige wijd verbreide streven naar transparantie en het verder opvoeren van tegenstellingen. Naar Nederlandse begrippen vertaald is het op zijn minst een waarschuwing tegen verdere ondermijning van de politieke machines. Denk bijvoorbeeld aan het aanhoudende ongenoegen over het wachtgeld of de sluimerende discussies over de voortzetting van politieke carrières in bestuurlijke functies. Als de politiek minder aantrekkelijk wordt voor professionals, zal die meer ‘amateurs trekken. Met alle gevolgen van dien.

Jonathan Rauch, Political Realism. How Hacks, Machines, Big Money, and Back-Room Deals Can Strengthen American Democracy (2015)

(Visited 77 times, 1 visits today)
Samenvatting
Review Date
Boektitel
Jonathan Rauch, Political realism
Waardering
41star1star1star1stargray

Geen reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.