Is Al-Qaida modern en doet dat er wat toe? Is de Verlichting eigenlijk christelijk en maakt dat wat uit? Het zijn vragen die opkomen bij het lezen van dit merkwaardige boek van John Gray. De hele tijd denk je: er zit wel wat in, of is dit complete onzin? Hij haalt veel overhoop maar zet weinig op zijn plaats.

Gray zet zich af tegen het idee dat Al-Qaida een reactionaire beweging is die terug wil naar de middeleeuwen. Volgens hem is Al-Qaida juist modern en een uiting van de moderniteit, geinspireerd door moderne ideeën van verlossing en eindtijd. De vraag is natuurlijk of dat er iets toe doet. Ja, want het is nodig om Al-Qaida te begrijpen om het te kunnen bestrijden.

Maar een grotere vraag is of dit de nuttige weg is. Revolutionaire terreur is een moderne uitvinding en terecht verwijst Gray naar de anarchisten die eind negentiende eeuw, begin 20e eeuw een soortgelijke terreur zaaiden, hoewel die heel wat gerichter was. Omdat Al-Qaida de rede afwijst, is ze modern, want de middeleeuwen deden dat niet. Het is een niet erg overtuigende redenering. Is het gebruik van termen als middeleeuws wel letterlijk bedoeld? Nee, natuurlijk niet, ze geven een beeld van wat we middeleeuws vinden of wat we denken dat dat is.

Gray verzet zich tegen het liberale idee dat het uiteindelijk allemaal goed komt als iedereen het principe van de vrije markt omarmt. Maar dat betekent niet dat hij met een alternatief komt. In de pessimistische visie van Gray zullen we op een of andere akelige manier aan ons eind komen. Of door een oorlog om steeds schaarser wordende grondstoffen, zoals water of olie. In Europa komt extreem-rechts aan de macht. De Amerikaanse economie is een al uiteengespatte zeepbel. Nu die uiteengevallen is begint de mondiale markt te desintegreren. Welcome to the future.

waardering:

John Gray – Al-Qaida en de moderne tijd