Dit boek begint met een wezenlijke vraag: Is de schrijver wel de juiste persoon is om over Henry Kissinger te schrijven? De Brit Alistair Horne is de auteur van een reeks boeken over Frankrijk. Verder is hij bevriend met het onderwerp van zijn boek, die hij leerde kennen toen hij met de biografie van een Britse premier bezig was.
Horne werd gevraagd de ‘officiële’ biografie over Kissinger te schrijven, maar stelde zelf voor om het werk te beperken tot 1973, het jaar van onder meer de Vietnam-akkoorden, de verdere toenadering tot China en de Sovjet-Unie, en de Yom-Kippur oorlog in het Midden-Oosten, terwijl in de Verenigde Staten de Watergate-affaire losbarstte . Het was zacht gezegd een bewogen jaar.

Er valt dus zeker wat voor te zeggen om de activiteiten van de voormalige nationale veiligheidsadviseur en minister van Buitenlandse Zaken juist in dit jaar te beschrijven. Toen ging Kissinger deze twee rollen combineren, wat hem een ongekende macht verschafte op het gebied van de internationale betrekkingen van de Verenigde Staten. Horne wordt niet moe dat te onderstrepen.

Dat had alles te maken met de gestage ondermijning van de positie van president Richard Nixon. De president kon niet om Kissinger heen. Een belangrijk deel van het boek gaat over de verhouding tussen deze twee mannen. Horne verzuimt niet te melden dat Nixon zelf belangrijke ideeën had over internationale politiek. Zo was het zijn idee om banden met communistisch China aan te knopen, een van de grote koerswijzingen in de Koude Oorlog. Hij benadrukt dat beide machtige mannen verbonden door grote innerlijke onzekerheid.

Kissinger was ook zeer benieuwd was hoe hij beschreven zou worden. Het uiteindelijke resultaat zal hem niet teleurgesteld hebben. De ‘enorm begaafde man’ wordt verschillende keren op een lijn geplaatst met de negentiende eeuwse staatsmannen Metternich en Castlereagh. Als er kritiek geleverd moet worden, doet Horne dat via een omweg, door anderen te citeren. Het uiteindelijke oordeel laat hij aan de lezer. Maar dat is iets te makkelijk voor iemand die zo’n uitgebreide studie maakt.
Daarmee en door veel uit de werken van bijvoorbeeld uit de memoires van Kissinger zelf te citeren, ondermijnt Horne de potentiële waarde van dit boek.

Wat overblijft is een soms spannende of onderhoudende beschrijving van de gebeurtenissen van dit jaar. De oorlog in het Midden-Oosten, waarin Israël werd overrompeld door een aanval die ook de Amerikanen niet zagen aankomen, is daarin het hoogtepunt.
De spanningen liepen hoog op. Eerst omdat Israël een gevoelige klap werd toegebracht. En omdat de twee kampen door de twee rivalen in de Koude Oorlog werden gesteund; Israël door de VS, Egypte en Syrië door de Sovjet-Unie.
Bij die oorlog had Kissinger één doel voor ogen: de rol van de Sovjet-Unie in het Midden-Oosten verkleinen. Hij slaagde daarin boven verwachting, vooral omdat Egypte de oorlog in feite aangreep om van bondgenoot te wisselen en naar het westerse kamp over te stappen.
Kissinger leverde op dat moment enorme diplomatieke inspanningen. Maar bewust of onbewust liet hij Israël, toen het aan de winnende hand was, te veel ruimte over. Even dreigde een internationale crisis, waarbij Kissinger (al dan niet in samenspraak met Nixon) het Amerikaanse leger in een hoge staat van paraatheid bracht. De crisis was even snel over als hij ontstond.

Het blijft boeiend om over Kissinger te lezen: een complex persoon die in complexe tijden een belangrijke rol had. Maar dit boek voldoet niet aan de verwachtingen. Het voegt weinig toe en had ook een strengere eindredactie verdient. Sommige passages worden bijna letterlijk herhaald en het verhaal wordt niet altijd even logisch verteld. En de schrijver vertelt te veel over zichzelf. De vraag of Horne wel de geschikte figuur was voor dit boek moet dus uiteindelijk negatief worden beantwoord. 

Waardering:

Alistair Horne. Kissinger. 1973, The crucial year (2010)