Boekenstrijd

Historici willen nog wel eens beweren dat er niets nieuws onder de zon is. Voor bijna alles wat er gebeurt, kunnen ze een vervlogen episode noemen die er een beetje op leek. Dat kan pedant overkomen. Jill Lepore schrijft in If Then dat de Amerikaanse verkiezingen van 2016 niet de eerste waren die met behulp van computers gemanipuleerd werden. En dat de ambities van Google, Facebook en andere dataslurpers hun oorsprong in de jaren zestig hebben. Niets nieuws dus. Maar ze vertelt dat verhaal op zo’n aanstekelijke, inzichtelijke en beeldende manier dat haar boek verre van pedant is. If Then gaat over het bedrijf Simulmatics, een samenvoeging van simulation en automation. De belofte van Simulmatics, opgericht in 1959, was om menselijk gedrag te voorspellen met computertechnologie. Die techniek gebruikte het voor commerciële en politieke campagnes, zelfs voor het voorspellen van rellen en opstanden. Het bedrijf werkte onder meer voor John F. Kennedy, The New York Times en het Pentagon. Burgerrechten Lepore, schrijver van het veelgeprezen Deze waarheden over de geschiedenis van de VS, begint dit boek met de opvoering van de cast: de mannen achter Simulmatics. Een van de oprichters was de stevige drinker Ed Greenfield die contacten verzamelde ‘zoals andere mensen postzegels’. Hij riep de hulp in…

De laatste tijd wordt weer veel gespeculeerd over de vraag wat er zou zijn gebeurd als de Verenigde Staten in Syrië hadden ingegrepen nadat dictator Assad in 2013 chemische wapens had gebruikt. De Amerikaanse president Barack Obama had gezegd dat Assad daarmee ‘een rode lijn’ zou overschrijden. Maar zoals bekend zag de Amerikaanse regering van ingrijpen toen bleek dat ze geen steun kreeg van de Britten en van het eigen Congres. We zullen nooit weten wat er was gebeurd als een aanval van de Verenigde Staten er wel was gekomen. Het niet ingrijpen van de Verenigde Staten in een belangrijk internationaal conflict heeft een fraaie parallel in het conflict in Vietnam. Dat blijkt uit de klassieker Hell in a very small place van journalist Bernard Fall  over de belegering van Dien Bien Phu in 1954. Het boek verscheen in 1966, een jaar voordat Fall om het leven kwam In Vietnam. In dit boek doet hij met oog voor gruwelijke en menselijke details verslag van een inderdaad helse strijd, een veldslag die in het rijtje Stalingrad en Waterloo thuishoort. Hier werd een grootmacht verslagen.   De Fransen, kolonisatoren van Indochina, waren al sinds 1945 aan het vechten met de Viet-Minh, de…

Amerika is al lang in andere oorlogen verwikkeld, maar nu komt de literaire afrekening met de Vietnam-oorlog. In Matterhorn, een forse pil die speelt in de buurt van de ‘Demilitarized Zone’ die Noord- en Zuid-Vietnam scheidde, komt alle vertwijfeling, wanhoop, politiek en geweld van dat conflict samen. Matterhorn is de naam die de Amerikanen hebben gegeven aan een heuvel in het grensgebied. De Amerikaanse militairen verdedigen, versterken, verlaten, veroveren en vervloeken de heuvel. Dit is Apocalypse Now in boekvorm, een zoektocht naar het wezen van oorlog.  

  Dit boek begint met een wezenlijke vraag: Is de schrijver wel de juiste persoon is om over Henry Kissinger te schrijven? De Brit Alistair Horne is de auteur van een reeks boeken over Frankrijk. Verder is hij bevriend met het onderwerp van zijn boek, die hij leerde kennen toen hij met de biografie van een Britse premier bezig was. Horne werd gevraagd de ‘officiële’ biografie over Kissinger te schrijven, maar stelde zelf voor om het werk te beperken tot 1973, het jaar van onder meer de Vietnam-akkoorden, de verdere toenadering tot China en de Sovjet-Unie, en de Yom-Kippur oorlog in het Midden-Oosten, terwijl in de Verenigde Staten de Watergate-affaire losbarstte . Het was zacht gezegd een bewogen jaar.

Boeken en films over de Vietnamoorlog gaan vaak over Amerikanen. De Vietnamezen zijn niet veel meer dan figuranten die bijdragen aan de oosterse sfeer, als in het zwart geklede guerrillastrijders, tandeloze oudjes of vertegenwoordigers van het incompetente regeringsleger. De schaduw van de wapens van de Koreaanse schrijver Hwang Sok-Yong wijkt af van wat we gewend zijn. Aziaten – Vietnamezen en Koreanen – spelen de hoofdrol. Voor de Amerikanen zijn slechts bijrollen weggelegd. De Schaduw kiest ook een niet erg gebruikelijk decor voor het verhaal over de oorlog. Het speelt zich niet af in de jungle en op kazernes, maar om de havenstad Da Nang. Hier kwamen in 1965 de eerste Amerikaanse gevechtstroepen aan land. En in dit boek is de stad een verzamelpunt van militairen, burgers, handelaren, guerrilla’s, prostituees en deserteurs. Ze houden zich overwegend niet bezig met vechten, maar met zwarte handel en corruptie.

Nu de vijandigheden in het Midden-Oosten iedere dag voortrazen is het een goede tijd om over 'rechtvaardige en onrechtvaardige oorlogen' te lezen. De argumenten in het boek met de titel van hoogleraar in de sociale wetenschappen Michael Walzer  zijn direct toe te passen op de werkelijkheid van de jongste oorlog.

Een klassieker (wat een afgezaagd woord wordt dat) over de oorlog in Indochina in de jaren vijftig tussen de Vietminh en de Fransen en hun bondgenoten. Een zeer afwisselend boek, met verslagen van diverse militaire confrontaties, dagboekaantekeningen en analyses.