Boekenstrijd

Eind jaren twintig ging Curzio Malaparte naar de Sovjet-Unie om de marxistische adel te ontmoeten. Hij bezocht bals en diners, sprak diplomaten, ministers, ballerina’s, schrijvers en maakte een rondrit in een koets door nachtelijk Moskou. Hij beschrijft de vrouwen, die elkaar jaloers in de gaten houden en de jurken uit de toneelcollectie lenen om te kunnen schitteren op de gala’s. En hij spreekt met de dichter Majakovski, die kort daarna zelfmoord pleegt. Op de achtergrond is Stalin steeds als een schaduw aanwezig. Het bal in het Kremlin is zeer herkenbaar Malaparte. Zijn beschrijvingen zijn overdadig, zijn opsommingen hallucinant, zijn personages op het randje van grotesk, de dialogen onnavolgbaar, de anekdotes amper te geloven. En alles wat hij beschrijft is echt, zo bezweert hij. De marxistische adel, de nieuwe elite van de Sovjet-Unie, is decadent, maar ook gedoemd. Het is de tijd van de zuiveringen, die op ieder moment willekeurig welk lid van de elite kunnen opslokken. De oude, tsaristische adel heeft al eerder plaats moeten maken. Wie daarvan nog in Moskou leeft is gedwongen de eigen sieraden, meubels, en zelfs onderbroek te verkopen, zo ziet Malaparte op een rommelmarkt. Dat is de ultieme vernedering. Malaparte beweegt zich in die vreemde…

Deze zomer was er op de stranden, de campings, de terrassen, in de hotelkamers, de kroegen, de bergen of andere oorden waar reislustigen zich ophouden niet te ontkomen aan Grand Hotel Europa. De literair onderlegde Nederlandse reiziger (laten we het woord toerist nog even reserveren) kon niet op pad zonder zijn bagage te verzwaren met de baksteen van 547 pagina’s van de langharige schrijver uit Genua. Ilja Leonard Pfeijffer is voor de lezer van dit werk als de majordomus uit het hotel van de titel, die al op pagina 13 zijn gast met ‘zoveel egards, krullen en arabesken’ tegemoet treedt dat het duidelijk is dat we met ‘een professional te maken’ hebben. Zijn zinnen zijn barokke bouwwerken, waar geen hoekje onversierd is gebleven; zijn personages zijn, ongeacht leeftijd, opleiding of afkomst, eloquente oratoren, die gevraagd en ongevraagd betogen houden waar Demosthenes zich niet voor hoeft te schamen. Toch maakt de schrijver het de lezer niet al te lastig, zoals het een goede majordomus betaamt : de route die Pfeijffer in deze volumineuze roman volgt is net zo overzichtelijk als de gangen van het vervallen hotel kronkelig en labyrintisch zijn. Om zijn gesneefde liefdesrelatie te verwerken trekt de hoofdpersoon zich terug…

Oorlog met de salamanders is een van de leukste boeken die ik ooit heb gelezen. Het is meer dan tachtig jaar oud, maar heel sprankelend en actueel. Dit boek van de Tsjechische schrijver Karel Čapek gaat over hoe de wereld reageert op de ontdekking van een slimme salamander, die een buitengewoon ijverige werker blijkt te zijn. Het begint met de ontdekking van die salamander, door een knorrige kapitein. Ergens in de Indonesische archipel komt hij deze merkwaardige wezens tegen. Uiteindelijk weet hij een firma in zijn ontdekking te interesseren en de salamander wordt een hit die de mensen helpt om allerlei infrastructuur aan te leggen: havens, baaien etc. Maar zoals het gaat met briljante ontdekkingen, keert de salamander zich tegen zijn heersers. Het wordt oorlog. Čapek heeft in dit boek allerlei genres gebruikt. Het boek begint als een avonturenroman, maar er staan ook onder andere de notulen van een aandeelhoudersvergadering in, veel krantenberichten, manifesten en de memoires van een bijfiguur. Door die afwisseling houdt de lezer afstand, maar blijft het verhaal herkenbaar. Dit boek uit de jaren dertig bevat allerlei verwijzingen naar het kolonialisme, fascisme, communisme en kapitalisme. De ongebreidelde hebzucht, de goedkope vervalsingen, de drang om zoveel mogelijk bouwwerken aan…

Korte inhoud: In de nabije toekomst breekt de Derde Wereldoorlog uit, een strijd tussen de bondgenoten China en Rusland tegen de Verenigde Staten. Het gevecht wordt in de ruimte, in de lucht en op zee uitgevochten. Een snel geschreven roman die ook al speelt die in de toekomst op grote delen zeer realitisch is. Stelling van het boek: Een Derde Wereldoorlog is mogelijk. Stijl: Thriller. Geschikt voor: Studenten van internationale betrekkingen, science fiction liefhebbers, toekomstdenkers. Bijna geen enkele roman heeft voetnoten. Ghost fleet, een roman over een oorlog tussen Amerika, China en Rusland die in de nabije toekomst wordt uitgevochten, heeft er vierhonderd, die verwijzen naar websites over actuele en toekomstige ontwikkelingen op het gebied van militaire en andere zaken. Ook in de tekst zelf is er ruimschoots aandacht voor wat bestaande en nog te ontwikkelen wapensystemen kunnen.  Dit boek is dan ook geschreven door twee experts op het gebied van de toekomst van oorlogvoering. Ze schreven non-fictie, maar daarmee bereikten ze slechts een beperkt publiek, zo was hun ervaring. Met een spannend verhaal hopen ze nu zelfs hoge militairen makkelijker te bereiken. Gezien de aandacht die dit boek in Amerikaanse media krijgt, lukt dat aardig. Het boek bevat voor…

Korte inhoud: Een Nederlandse wetenschapper doet in het Midden-Oosten en Indonesië onderzoek naar de uitbuiting van dienstmeisjes. Dit is de chick-lit versie van het proefschrift van Antoinette Vlieger. Het gaat vooral over seks en die lastige zoektocht naar ‘de ware’, de man die niet bedriegt. We komen zeker zoveel over Antoinette te weten als over de dienstmeisjes. Stelling van het boek: Dienstmeisjes in het Midden-Oosten hebben het zwaar, maar de mogelijkheden van buitenstaanders om daar verandering in te brengen zijn beperkt. Stijl: Chick lit, met een beetje sociale wetenschappen. Geschikt voor: liefhebbers van pulp non-fiction, het Midden-Oosten en dienstmeisjes.

Korte inhoud: Een familiegeschiedenis uit Syrië, door de ogen van een opgroeiende vrouw. Het speelt in de tijd van de opstand van de Moslimbroederschap tegen Hafez al-Assad, de vader van de huidige heerser. Het meisje groeit op in een huishouden met drie tantes, en een blinde bediende, in Aleppo. Mannelijke familieleden sluiten zich aan bij de Moslimbroeders, zij zelf ook. Zeer levendig en beeldend beschrijft Khalifa de strijd, zowel fysiek, als die in het hoofd van het meisje. Ze komt in de gevangenis terecht, maar weet te overleven. Dit boek speelt in het verleden, maar heeft een sterke actualiteitswaarde. Het boek werd in Syrië verboden. Stelling van het boek: Onverzoenlijkheid is het gevolg van fundamentalisme en dictatuur. Stijl: Literair, beeldend, kleurrijk, traag. Waardering: Geschikt voor: het schetsen van een achtergrond van wat er nu in Syrië gebeurt.    

Inhoud: Roman over de oorlog in Irak, vanuit het oogpunt van een Amerikaanse militair. Stelling: Oorlog is ontmenselijking. Stijl: confronterend, hard, menselijk. Geschikt voor: iedereen met interesse in oorlog, Irak, Verenigde Staten, oorlogsliteratuur. Waardering:

Een wetenschapper denkt de oorsprong van de moraal, van goed en kwaad, ontdekt te hebben in de hersenen. Dat opent grootse perspectieven. Misdaad en ander amoreel gedrag kan worden voorspeld en uitgebannen. Maar wetenschapper John Winkle, een Amerikaan in Nederland, loopt tegen problemen aan voordat hij zijn idee op een of andere manier tot nut kan maken. Die hebben te maken met zijn dochter, die een verhouding begint met een allochtoon, actievoerders die zijn onderzoeksmethoden bestrijden en menselijke proefkonijnen die hem bedreigen. De inlichtingendienst is zeer geïnteresseerd in zijn bevindingen en zit hem op de hielen. Maar hij zit vooral zichzelf dwars. In de loop van het boek doemt steeds meer de vraag op in welke werkelijkheid Winkle leeft. Hij vraagt het zichzelf ook af. Dit boek, dat in de nabije toekomst in een zeer herkenbaar Amsterdam speelt, is een droogkomische, vermakelijke kijk op de actualiteit. Het is geen radicale SF en ook geen vlijmscherpe maatschappijkritiek. Niet helemaal duidelijk wordt of de wetenschappelijke termen serieus genomen moeten worden, of dat het meer gaat om de praatjes. Misschien is het niet zo vreemd dat het boek niet erg ver afdwaalt van de huidige toestand, omdat het boek is geschreven door een…

Amerika is al lang in andere oorlogen verwikkeld, maar nu komt de literaire afrekening met de Vietnam-oorlog. In Matterhorn, een forse pil die speelt in de buurt van de ‘Demilitarized Zone’ die Noord- en Zuid-Vietnam scheidde, komt alle vertwijfeling, wanhoop, politiek en geweld van dat conflict samen. Matterhorn is de naam die de Amerikanen hebben gegeven aan een heuvel in het grensgebied. De Amerikaanse militairen verdedigen, versterken, verlaten, veroveren en vervloeken de heuvel. Dit is Apocalypse Now in boekvorm, een zoektocht naar het wezen van oorlog.  

Op de vlucht voor de verveling in Nederland keert de jonge Bulgaarse vrouw Mer terug naar haar land van herkomst. Ze komt terecht in het wereldje van de Bulgaarse en Russische nieuwe rijken die met champagne, bladgoud en kaviaar strooien. Van gekkigheid weten ze niet waar ze hun geld aan uit moeten geven. Het onderscheid tussen boven- en onderwereld is volledig vervaagd. De jetset baadt in weelde tot de onvermijdelijke afrekening komt. De schrijfster van Vrouwen die mannen geloven is Maria Genova, een Bulgaarse die in Nederland journaliste werd. Ze schreef eerder boeken over het dagelijks leven tijdens de communistische overheersing in het Oostblok en over loverboys en vrouwenhandel.