Boekenstrijd

Voor NRC recenseerde ik drie boeken in een recensie: “De radicale Rotterdamse socioloog Willem Schinkel geeft in Pandemocratie een indringende analyse van de pandemiepolitiek. De optimistische Belgische filosoof Maarten Boudry en journalist Joël de Ceulaer brengen op luchtige toon oorzaken en gevolgen in kaart. De bezorgde Amerikaanse commentator Fareed Zakaria ziet nog net een uitweg in een wereld vol gevaren.” Drie nogal sterk verschillende boeken over de oorzaken en de gewenste, dan wel verwachte gevolgen van de coronapandemie. lees de recensie hier: Was de coronacrisis een ‘wraak van de natuur’? Willem Schinkel: Pandemocratie. Maarten Boudry en Joël de  Ceulaer: Eerste hulp bij pandemie. Van achterafklap tot zwarte zwaan. Fareed Zakaria: De wereld na de pandemie. Tien lessen voor de mondiale samenleving.  

Wat betekent de corana-epidemie? Allerlei activisten, denkers en politici hebben daarover gespeculeerd. En dat is begrijpelijk. De enorme schaal van deze pandemie en de reacties daarop schreeuwen om duiding. Die kan uiteenlopen van bizarre complottheorieën (‘5G verzwakt ons immuumsysteem’) tot filosofische analyses waarin grote begrippen als ‘de natuur’, ‘de planeet’ en ‘de mensheid’ je om de oren vliegen. De interpretatie van politiek analist Ivan Krastev bevindt zich in een soort middengebied. In zijn boekje Morgen komt geen dag te laat weidt hij af en toe uit over wat bijvoorbeeld ‘thuis’ betekent: ‘De plek waar we het liefst zijn in tijden van groot gevaar’. Maar vaker gaat het over de politieke en economische gevolgen van de pandemie en dan vooral over Europa. Iets minder pretenties dus dan Slavoj Žižek die onderzocht hoe ‘corona de wereld verandert’. Krastev is ervan overtuigd dat de gevolgen van de pandemie groot zullen zijn. Onder de vooruitkijkers hoort Krastev tot de pessimisten. Hier geen perspectief op een groene, post-kapitalistische wereld. Vooral de globalisering zal sterk veranderen. Covid-19 is met name een steun in de rug voor ontwikkelingen die al gaande waren. De afname van globalisering is er daar een van, de assertiviteit van autoritaire leiders een…

Als er een ramp uitbreekt, zijn er in theorie twee reacties mogelijk. Het is redden wie zich redden kan, of het is allen ten samen tegen het gevaar. In de praktijk zijn er uiteraard allerlei mengvormen mogelijk. In de Covid-19-epidemie lijkt de solidariteit binnen landen groot. Tussen landen is de samenwerking vaak ver te zoeken en is de corona-epidemie zelfs een nieuw strijdtoneel in de geopolitieke strijd tussen China en de VS. In de termen van de Sloveense filosoof Slavoj Žižek is de keuze tussen ieder voor zich en collectivisme een keuze tussen barbarisme en beschaving. In zijn snel geschreven en snel vertaalde pamflet Pandemie is de noodzaak voor ‘coördinatie van productie en consumptie’ een van de belangrijkste rode draden. De markten kunnen de huidige problemen niet oplossen, de overheden moeten ingrijpen. Rampencommunisme Overheden doen dat ook, met miljarden en biljoenen euro’s en dollars. De vraag is echter wat de overheden met die economische macht gaan doen. Is het de bedoeling om de oude orde zo snel mogelijk te laten terugkeren of moet er juist iets anders gebeuren? Voor Žižek is dat duidelijk. Nog meer dan voorheen is voor hem de noodzaak van een nieuw uit te vinden communisme aangetoond….