Wat betekent de corana-epidemie? Allerlei activisten, denkers en politici hebben daarover gespeculeerd. En dat is begrijpelijk. De enorme schaal van deze pandemie en de reacties daarop schreeuwen om duiding. Die kan uiteenlopen van bizarre complottheorieën (‘5G verzwakt ons immuumsysteem’) tot filosofische analyses waarin grote begrippen als ‘de natuur’, ‘de planeet’ en ‘de mensheid’ je om de oren vliegen.
De interpretatie van politiek analist Ivan Krastev bevindt zich in een soort middengebied. In zijn boekje Morgen komt geen dag te laat weidt hij af en toe uit over wat bijvoorbeeld ‘thuis’ betekent: ‘De plek waar we het liefst zijn in tijden van groot gevaar’. Maar vaker gaat het over de politieke en economische gevolgen van de pandemie en dan vooral over Europa. Iets minder pretenties dus dan Slavoj Žižek die onderzocht hoe ‘corona de wereld verandert’.
Krastev is ervan overtuigd dat de gevolgen van de pandemie groot zullen zijn. Onder de vooruitkijkers hoort Krastev tot de pessimisten. Hier geen perspectief op een groene, post-kapitalistische wereld. Vooral de globalisering zal sterk veranderen. Covid-19 is met name een steun in de rug voor ontwikkelingen die al gaande waren. De afname van globalisering is er daar een van, de assertiviteit van autoritaire leiders een andere.
Black Lives Matter
Deels is het boekje al achterhaald, door nieuwe, onverwachte ontwikkelingen. Krastev zag een bedreiging voor de democratie als mensen vanwege het virus binnen zouden moeten blijven. Maar op tal van plekken gingen mensen juist de straat op, niet alleen uit protest tegen lockdown-maatregelen, maar ook tegen racisme. De Black Lives Matter kreeg juist in deze tijd een enorme vlucht. En deels kan het geen rekening met de eind juni nog voortwoekerende epidemie in de VS, Latijns-Amerika en elders.
Nu een analyse geven van de corona-epidemie is een foto nemen van een object in beweging. Welke rol gaat de EU spelen in de beteugeling van de coronacrisis en de daarbij horende economische crisis? Krastev, een kritisch EU-watcher die eerder het einde van de EU heeft aangekondigd, is daar genuanceerd over. Aan de ene kant kan de crisis tot het uiteenvallen van de Unie leiden, aan de andere kant kan die de noodzaak van samenwerking aantonen. Is dat niet de situatie waar de EU zich ook voor de crisis in bevond? Alleen staan de zaken nu meer op scherp.
Lees ook de bespreking van Na Europa van Ivan Krastev
Paradoxen
We hebben voor het eerst ervaren wat het is om een gemeenschappelijke wereld te leven, schrijft Krastev. Dat is een belangrijke les, die duidelijk maakt dat kosmopolitisme niet alleen iets is van een mondiale jetset, maar dat iedereen tot op zekere hoogte een kosmopoliet is geworden. Toch lijkt behalve op wetenschappelijk gebied van internationale solidariteit nog maar weinig sprake. Het is redden wat er te redden valt, eigen landgenoten eerst.
De inzichten die Krastev presenteert zijn interessant, maar niet baanbrekend. Er staat veel in om het mee eens te zijn, en ook wel het een en ander om het mee oneens te zijn. Aan het einde van zijn boek presenteert Krastev zeven paradoxen die uit de huidige crisis voortkomen. De paradox is een aantrekkelijke vorm, want die laat twee kanten bestaan: meer of minder globalisering, meer of minder nationale eenheid, een meer of minder krachtige EU. Daarmee laat Krastev de toekomst open, wat wel zo prettig is. Ook met Covid-19 kunnen we nog meerdere kanten op.
Lees ook de bespreking van Falend Licht van Ivan Krastes en Stephen Holmes
Geen reacties