Nederland en New York vieren dit jaar dat vierhonderd jaar geleden een Engelsman per ongeluk het gebied ontdekte waar veel later de ‘Big Apple’ zou ontstaan.
Om het belang van die gebeurtenis te benadrukken is er in opdracht een tweetalig werkje verschenen van de bekende historici Geert Mak en Russell Shorto. Het is voorzover ik weet niet in de winkel te koop, maar wordt cadeau gedaan tijdens de festiviteiten die verband houden met de viering van de vier eeuwen Nederlands-New Yorkse betrekkingen. Burgemeester Job Cohen citeerde er al uit in zijn nieuwjaarstoespraak.
Maar wat was eigenlijk de betekenis van de dwaaltochten van Henry Hudson?
Hudson was een Engelse ontdekkingsreiziger die een paar keer probeerde om een kortere route naar Oost-Azië te vinden. Maar zoals de kenner van de vaderlandse geschiedenis weet, loop je dan vast in het pakijs en mag je blij zijn als je ergens een behouden huis kan bouwen. Toch was het indertijd een erg aantrekkelijk idee. Na zijn mislukte expedities in Britse dienst was Hudson een aantrekkelijke kandidaat voor de VOC. En, schrijft Mak, ook de Fransen hadden interesse in de zeemanskunsten van Hudson.
In het eerste hoofdstuk eindigt Hudson als ‘een stipje op zee’. “Nooit meer zou hij in Amsterdam terugkeren.”
In het verhaal van Shorto lezen we waarom. Hudson, geportretteerd als grimmig, meedogenloos, standvastig en moedig, voer naar het westen, tegen de orders van de VOC in. Hij voer de kust van Noord-Amerika af. In de overtuiging een kortere route naar Indië te hebben gevonden, voer hij de rivier op die later zijn naam zou dragen. Maar als snel werd de bedding smaller en bleek dat er nog best wat land tussen Europa en Indië lag.
Op de terugweg werd Hudson in Engeland gearresteerd. Want door voor de VOC te varen was hij als het ware in vreemde krijgsdienst getreden.
Toch ging hij nog een keer op reis, dit keer met het geld van een Engelse financier. Dit keer pikte de bemanning het niet meer. De muiters zetten Hudson en enkele getrouwen uit het schip. Er is nooit meer iets van hen vernomen.
Shorto geeft een hele korte geschiedenis van de kolonie Nieuw Nederland met op het zuidelijke puntje van Manhattan Nieuw Amsterdam, de nederzetting waar New York uit zou groeien, waar hij dat eerder veel uitgebreider heeft gedaan. Het was een mengelmoes van allerlei culturen en nationaliteiten. Een welgesteld paar werd gevormd door de Nederlands-Marokkaans piraat Anthony van Sale en prostituee Griet Reyniers. Zijn nogal optimistische kijk op die geschiedenis verdient ook wel een kritische blik, zoals onlangs in Historisch Nieuwsblad en in het boek Vast in het IJs. En in die kolonie was het natuurlijk ook helemaal niet altijd zo gezellig. Er werd flink gevochten met de indianen en andere geloven werden op zijn best getolereerd, maar niet echt geaccepteerd.
Maar Shorto benadrukt het verchil tussen bijvoorbeeld New York en andere Amerikaanse steden aan de oostkust. New York bleef toch altijd bruisender en gemengder.
Volgens Shorto komt tolerantie voort uit de Nederlanse ervaring, er werd vanuit de Republiek de opvatting geïmporteerd dat op die manier de samenleving het best bij elkaar gehouden kan worden. En het was ook goed voor de handel.
Die visie leidt tot een nogal overtrokken conclusie. Dat Amsterdam ‘dankzij Hudson’ een erfenis aan New York naliet waarin tolerantie centraal stond, is niet te onderbouwen. Al was het maar omdat Hudson op de ontwikkeling van de kolonie geen enkele invloed had.
En zo gaat hij verder. Amsterdam en New York waren eigenlijk de eerste multiculturele steden. “Die grondslag is nu universeel, deel van elke moderne stad, onderdeel van de definitie van een moderne samenleving.”
Shorto trekt directe lijnen vanuit de zeventiende eeuw naar de 21e eeuw en dat is tricky business. Het levert ronkende teksten op die het goed doen in een boekje dat de feeststemming niet bederft. En in de nieuwjaarstoespraak in 2009 van een burgemeester.
Geert Mak en Russell Shorto, 1609. De vergeten geschiedenis van Hudson, Amsterdam en New York (2009).
PS: De Volkskrant heeft dit op 4 april 2009 als bijlage verspreid.
Geen reacties