Na een pagina of twintig van dit boek te hebben gelezen was ik ervan overtuigd dat het hier fictie ging. Vermakelijk, maar niet serieus te nemen. Generaal-majoor Albert Stubblebine III die probeert door een muur te lopen, de pogingen van Amerikaanse inlichtingendiensten om de paranormaal begaafde Uri Geller in te huren, het idee dat mensen onzichtbaar kunnen zijn en – een van de topacts –  met hun blik of pure wilskracht een geit op afstand konden doden, dit moest wel verzonnen zijn. Maar toen ik een paar internetpagina’s over dit boek had bekeken, bleek dat niet zo te zijn. Het is, hoe aburd ook, echt.
Goed om in gedachten te houden bij de film op basis van dit boek, die vanaf 19 november 2009 in de Nederlandse bioscoop te zien is.      

Militairen op de New Age-tour, dat is het onderwerp van dit merkwaardige, humoristische maar ook tragische boek. Journalist Jon Ronson beschrijft hoe het Amerikaanse leger na de nederlaag in Vietnam probeerde om paranormale technieken te gebruiken. Dat leidde tot soms wel zeer opmerkelijke experimenten. 
In 1979 verscheen het First Earth’s Battalion Manual, een handleiding voor het Amerikaanse leger, nieuwe stijl. Het nieuwe uniform zou zakjes bevatten voor ginseng regulators, divining tools. In hun armen zouden geen M16 maar symbolische dieren dragen, zoals lammeren. Er staat een tekeningtje bij uit het handboek, waar de soldaten er al hippies uitzien. Met een glinstering in hun ogen zouden ze de vijand tegemoet treden.
Niet alles was soft. Er zou ook gebruik worden gemaakt van ontregelende geluiden. Ook de ontwikkeling van niet-dodelijke wapens stond op het programma’s, zoals een apparaat dat positieve energie zou uitstralen.  De nieuwe soldaten zouden krijgsmonniken moeten worden, misschien ergens vergelijkbaar met de ninja’s en andere strijders uit Oosterse vechtfilms die door de lucht vliegen en gedachten kunnen lezen. Niets gaat te ver.

Ook al klinkt het krankzinnig, er zit ook wat herkenbaars in voor wie de ontwikkelingen de laatste jaren gevolgd heeft. In Somalië werd een van de niet-dodelijke middelen ingezet: Met Sticky Foam moesten boze demonstranten op afstand worden gehouden. Zonder succes. En toen de Amerikanen in 2003 in Irak op zoek gingen naar de massavernietigingswapens hadden ze sticky foam bij zich om die te verzegelen.
Maar vooral het gebruik van muziek steeg tot grote hoogten. In diezelfde Irak-oorlog werden gevangenen blootgesteld aan een bombardement van kindermuziek, Sesamstraat, Enter Sandman van Metallica, en I love you  van Barney de Paarse dinosauriër. Dat laatste vierentwintig uur achter elkaar. Ronson beschrijft haarfijn hoe dat verhaal aanvankelijk als een grappige terzijde in de media terecht komt. Het wordt niet beschreven als een techniek om mensen te ontregelen, of misschien zelfs te hersenspoelen.

Vandaar gaat het verder. Want het effect van dergelijke muziekbombardementen laat zich misschien nog raden, mysterieuzer wordt het als een Brit die ‘per ongeluk’ in Guantamo Bay terechtkomt, muziek van Fleetwood Mac en dergelijke te horen waar op het eerste gehoor niets mee gedaan. Is hier sprake van het gebruik van bepaalde frequenties die ook weer effect hebben.
Uiteindelijk wordt het verhaal grimmig als Ronson het spoor terug zoekt van Frank Olson, een wetenschapper die op de hoogte was van verregaande experimenten met drugs en andere mind changing middelen en activiteiten. Maar omdat Olson hierover uit de school wilde klappen, vermoordde de CIA hem.
Technieken om mensen te beïnvloeden horen uiteraard bij het standaardassortiment van inlichtingendiensten. Maar dit boek beschrijft juist door de mengeling van aperte onzin, waar blijkbaar toch waarde aan gehecht werd, en de praktische toepassing, een merkwaardige ontwikkeling en geeft daarmee een onverwachte inkijk in de mentaliteit van een deel van het Amerikaanse leger. In de nasleep van de Vietnam-oorlog was het leger bereid om geheel nieuwe wegen in te slaan, in de huidige oorlog tegen terrorisme is experimenteren  toegestaan. Die vermenging heeft akelige consequenties.

Het is te makkelijk om dit niet serieus te nemen. De vraag is wel of Ronson het serieus genoeg neemt.

Waardering:  

Jon Ronson, The men who stare at goats.