Boekenstrijd

Colonnes pantservoertuigen en tanks doorkruisen het Oekraïense platteland. Steden worden belegerd, mensen worden verjaagd. 2022? Ja. Maar ook 1941. Iets meer dan tachtig jaar geleden viel nazi-Duitsland met enkele bondgenoten de Sovjet-Unie binnen. In hun gelederen, aan het zuidelijke front, bevond zich journalist, auteur, enfant terrible Curzio Malaparte. Gestoken in het uniform van kapitein van de Italiaanse alpenjagers trok hij met Roemeense en Duitse eenheden mee, onderdeel van een reusachtige machinerie die werd losgelaten op een enorm gebied. Tot september 1941 blijft Malaparte aan het front. Vanuit Roemenië ging hij door het huidige Moldavië en dan naar Oekraïne, het cruciale strijdtoneel. Dan wordt hij teruggeroepen. Zijn versie van de veldtocht strookt niet met de propaganda van het fascistische Italië. Maar na enkele maanden huisarrest mag hij opnieuw vertrekken, dit keer naar het noordelijk front rond Leningrad, waar de Finnen tegen de Sovjet-Russen vechten in een bevroren landschap. Roemenië en Finland waren in de periode die in dit boek wordt beschreven kleinere bondgenoten van Duitsland. Finland was in 1939 aangevallen door de Sovjet-Unie. In maart 1940 capituleerde het. Toen de Duitsers de Sovjet-Unie in 1941 aanvielen, werden de Finnen hun bondgenoten. Ook Roemenië verloor grondgebied voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog, niet…

De tolk van Kabul – Matthieu Aikins Nog maar een paar jaar geleden was Europa in de grip van een vluchtelingencrisis. Tienduizenden, honderdduizenden mensen vertrokken uit Turkije op kleine bootjes naar Griekse eilanden en vandaar naar het vasteland. Het waren vooral Syriërs, Irakezen en Afghanen die zo een veiliger bestaan zochten. Onder hen was ook een Canadese journalist die zich voordeed als Afghaan en met zijn tolk meereisde. Jaren later, en na nieuwe dramatische ontwikkelingen rond Afghanistan, is zijn relaas en dat van zijn vriend, de tolk Omar, als boek verschenen. Omar werkte eerder voor de geallieerde militairen. Maar zijn aanvraag voor een Amerikaans visum wordt afgewezen. Dan moet hij maar op eigen houtje vertrekken. Journalist Matthieu Aikins besluit met hem mee te gaan en de reis naar Europa mee te maken, zonder zich als journalist kenbaar te maken. Hij is op deze reis ‘Habib’. Dat kan hij doen, omdat hij er naar eigen zeggen ‘ongelooflijk Afghaans’ uitziet. Maar Omar is in eerste instantie nog niet klaar om te vertrekken. Hij wil zeker weten dat Laila, de vrouw waar hij een oogje op heeft, op hem zal wachten. Maar een verhouding beginnen is in Kabul niet zo eenvoudig. Er volgen…

Het begrip geopolitiek is tamelijk ingeburgerd, maar hydropolitiek is dat (nog) niet. Filosoof/politicoloog Haroon Sheikh onderzoekt in dit boek deze politiek van de grote wateren, van de Noordzee tot de Oost-Chinese Zee. Hij beschrijft de geschiedenis en de actuele ontwikkelingen van een duizelingwekkend aantal landen, staten, culturen en steden, van de Noormannen tot de Khmer, van de VS tot Dubai. Water heeft een belangrijke rol gespeeld in de beschavingen en in de wereldpolitiek. Daartegenover staat het geopolitieke idee dat echte macht op het land te vinden en te verwerven is. Zeker op de grote Euraziatische vlakte. Daar ging Sheikhs eerdere boek De opkomst van het oosten over. Nu wendt hij de steven naar de open zeeën. Kanon aan boord Verreweg de meeste landen grenzen aan de zee. Maar een echte zeemacht onderscheidt zich van een landmacht door een eigen visie op de wereld en de samenleving. De zeemacht is egalitair, ondernemend, heeft een financiëel-wiskundige blik en innovatief. Het water “stimuleert vrijheid en individualisme” en symboliseert zelfs de moderniteit, aldus Sheikh. De landmacht is meer gericht op hiërarchie en orde en is behoudend. Zo is dit onderscheid niet alleen een beschrijving, er lijkt ook een lichte voorkeur uit te spreken. Maar…

Historici deinzen de laatste tijd niet terug voor de grote greep. En dat levert fraaie resultaten op. Denk bijvoorbeeld aan Harari of Scheidler. De Belgische historicus Jonathan Holslag houdt zich ook niet bezig met een klein voorval of een detailstudie. Hij beschrijft maar liefst 3000 jaar politieke geschiedenis in zijn boek Vrede en oorlog. Het is een ambitieus, maar ook toegankelijk werk geworden met een zeer brede insteek. Holslag, bekend van eerdere werken over Europa en China, heeft hier inderdaad bijna een wereldgeschiedenis van gemaakt. Eurazië speelt de hoofdrol. In veel mindere mate komen de Amerika’s aan bod. Sub-sahara Afrika en Australië blijven bijna geheel buiten beschouwing, maar daar woonde lange tijd bijna niemand en daar zijn weinig bronnen van. Het gaat hier om grote politieke eenheden die vaak streefden naar machtsuitbreiding. Een eurocentrische blik volstaat niet. En dat is terecht, want zoals Holslag schrijft, begon de westerse overheersing pas echt vanaf 1750. Lange tijd was zeker het noordwesten van Europa een nauwelijks relevante uithoek van het strijdtoneel.  Bijzonder is ook dat het recente verleden niet bevooroordeeld wordt. Ieder tijdvak van 250 jaar vanaf 1000 BCE (before common era) krijgt ongeveer evenveel pagina’s. Wie wat van de huidige internationale betrekkingen…

Het is een vreemde ervaring om het boek Ons betere ik van Steven Pinker nu te lezen. Pinker vertelt in meer dan 1000 pagina’s dat de mens minder geweld gebruikt. Maar iedere keer als ik het nieuws check zie ik de verhalen over Syrië en Irak. Of een bericht over een dreigende genocide in Zuid-Soedan. Of de wapenstilstand in Oekraïne die dagelijks wordt geschonden. In Rusland is een man aan de macht die geen heilig ontzag heeft voor de grenzen van buurlanden. In Amerika won een man de verkiezingen die met onvoorspelbare acties de spanning kan laten oplopen. De Filipijnen worden geregeerd door een man die trots is op zijn dodelijke acties tegen drugsdealers. En dan lees ik weer: We leven in het meest vreedzame tijdperk in het bestaan van onze soort. Dus de grote vraag: Is dit echt waar? En zo ja, hoe houdbaar is dat? Oude Testament Met een grote hoeveelheid data en grafieken probeert Pinker aan te tonen dat de mensheid een stuk vredelievender is geworden in de loop van de geschiedenis. Oorlog, moord, wreedheid tegen dier en mens, of terrorisme: het is allemaal afgenomen. En terwijl Pinker zijn best doet om niet te veel de toekomst…

De laatste tijd wordt weer veel gespeculeerd over de vraag wat er zou zijn gebeurd als de Verenigde Staten in Syrië hadden ingegrepen nadat dictator Assad in 2013 chemische wapens had gebruikt. De Amerikaanse president Barack Obama had gezegd dat Assad daarmee ‘een rode lijn’ zou overschrijden. Maar zoals bekend zag de Amerikaanse regering van ingrijpen toen bleek dat ze geen steun kreeg van de Britten en van het eigen Congres. We zullen nooit weten wat er was gebeurd als een aanval van de Verenigde Staten er wel was gekomen. Het niet ingrijpen van de Verenigde Staten in een belangrijk internationaal conflict heeft een fraaie parallel in het conflict in Vietnam. Dat blijkt uit de klassieker Hell in a very small place van journalist Bernard Fall  over de belegering van Dien Bien Phu in 1954. Het boek verscheen in 1966, een jaar voordat Fall om het leven kwam In Vietnam. In dit boek doet hij met oog voor gruwelijke en menselijke details verslag van een inderdaad helse strijd, een veldslag die in het rijtje Stalingrad en Waterloo thuishoort. Hier werd een grootmacht verslagen.   De Fransen, kolonisatoren van Indochina, waren al sinds 1945 aan het vechten met de Viet-Minh, de…

De toekomst haalt ons soms in, schrijft Christopher Coker in het boek Future War. Voorspellingen komen uit, al zijn ze amper gedaan. Zo schreef de Fransman Jaques Attali ongeveer tien jaar geleden over religieuze groeperingen die landen zouden veroveren. Zie hier Islamitische Staat. De toekomst is kenbaar juist omdat die op het heden lijkt, dat is het uitgangspunt van dit werk over de toekomst van oorlog. Dit is geen catalogus vol technische snufjes zoals drones, exoskeletten en nanobots die de oorlogvoering zullen veranderen. Het gaat om welke rol oorlog krijgt en de verhouding van de mens met de techniek en uiteindelijk zichzelf. Meer dan bij de fabrikanten van hardware gaat hij te rade bij science fiction schrijvers en filosofen. Want het denken over de toekomst geeft mede vorm aan die toekomst. Maar het meest geeft het verleden daar richting aan. Techniek wordt al eeuwen gebruikt om de slagkracht en het uithoudingsvermogen van soldaten te vergroten. Dat gaat steeds verder, van de vuistbijl naar elektromagnetische stimulatie van de hersenen. Er komt misschien een pil tegen post traumatische stress stoornis. Coker stelt dat het onderscheid tussen mens en machine al wegvalt: ze maken beiden deel uit van een systeem, kunnen niet zonder…

Korte inhoud: In de nabije toekomst breekt de Derde Wereldoorlog uit, een strijd tussen de bondgenoten China en Rusland tegen de Verenigde Staten. Het gevecht wordt in de ruimte, in de lucht en op zee uitgevochten. Een snel geschreven roman die ook al speelt die in de toekomst op grote delen zeer realitisch is. Stelling van het boek: Een Derde Wereldoorlog is mogelijk. Stijl: Thriller. Geschikt voor: Studenten van internationale betrekkingen, science fiction liefhebbers, toekomstdenkers. Bijna geen enkele roman heeft voetnoten. Ghost fleet, een roman over een oorlog tussen Amerika, China en Rusland die in de nabije toekomst wordt uitgevochten, heeft er vierhonderd, die verwijzen naar websites over actuele en toekomstige ontwikkelingen op het gebied van militaire en andere zaken. Ook in de tekst zelf is er ruimschoots aandacht voor wat bestaande en nog te ontwikkelen wapensystemen kunnen.  Dit boek is dan ook geschreven door twee experts op het gebied van de toekomst van oorlogvoering. Ze schreven non-fictie, maar daarmee bereikten ze slechts een beperkt publiek, zo was hun ervaring. Met een spannend verhaal hopen ze nu zelfs hoge militairen makkelijker te bereiken. Gezien de aandacht die dit boek in Amerikaanse media krijgt, lukt dat aardig. Het boek bevat voor…

Korte inhoud: China wordt machtiger, en volgens de klassieke theorieën van de internationale betrekkingen veroorzaakt dat spanningen. Want andere landen kunnen zich bedreigd voelen en worden minder machtig. Hoe verhoudt de opmars van China zich tot de buren in Azië en wat zijn de kansen dat de potentiële en al voorkomende conflicten tot een serieuze confrontatie leiden? Stelling van het boek: Vrede in Azië is niet verzekerd. Stijl: Academisch. Voor wie: Serieuze studenten van de Chinese betrekkingen met de buitenwereld. De Belgische onderzoeker Jonathan Holslag werd bekend met zijn boek De Kracht van het Paradijs, het hier ook positief besproken werk over Europa. Een ander aandachtspunt van hem is China, waar dit korte boek aan gewijd is. En wederom zet hij zaken op scherp, zoals hij het zelf in zijn inleiding zegt. Want er is reden tot zorg. De oorspronkelijke versie van dit boek heet zelfs China’s coming war with Asia (wat ook wel een beetje vreemd is, aangezien China deel is van Azië). De opkomst van China is niet te verenigen met de belangen van de buren en van de Verenigde Staten. Ook al doen de leiders nog zo hun best om de groei van China te portretteren als iets…

Korte inhoud: De oorzaken van conflict en de manieren om ook in een conflictrijke omgeving de vrede te bewaren. Achterhuis en Koning identificeren zes instituties die helpen om conflicten op een vreedzame manier uit te beslechten, waaronder de rechtspraak, democratie maar ook sport en de opvoeding tot mondigheid. Dit boek waaiert echter veel breder uit, onder andere naar het onderscheid tussen traditionele en moderne beschavingen. Stelling van het boek: Het is mogelijk de vrede te bewerkstelligen. Stijl: Academisch. Laag tempo. Geschikt voor: Mensen die een grondige verkenning van dit thema niet schuwen.