Korte inhoud: Dit zijn de ‘analytische memoires’ van een intellectueel die in de politiek verzeild raakt. Hoogleraar mensenrechten en politiek Michael Ignatieff wordt gevraagd zich in de Canadese politiek te mengen, wordt partijleider van de Liberalen, maar zijn carrière eindigt uiteindelijk als een mislukking. Hij probeert uit zijn ervaringen algemene lessen te trekken.
Stelling: Democratie is het beste, ondanks alles. 
Stijl: Beschouwend en beschrijvend.
Waardering:
Geschikt voor: politieke junkies en politiek-haters.

Michael Ignatieff is een redelijk bekende Canadese intellectueel, een gematigde, progressieve geest, die een toon van redelijkheid en bezonnenheid hanteert. Een beetje D66. Hij werkte in Harvard toen hij werd benaderd om in de arena van de Canadese politiek te treden voor de Liberale Partij. Het doel: minister-president van Canada worden. Van toeschouwer werd hij deelnemer.
In dit boek probeert Ignatieff lessen te trekken uit zijn jaren in de politiek. Het is daarmee naast een beschrijving van zijn eigen wederwaardigheden bijna een handboek geworden over de moderne politiek. Wie overweegt om de politiek in te gaan doet er goed aan dit even te lezen. Het gaat over wat er mis is in de democratie, maar probeert ook te tonen wat er goed of onmisbaar aan is.
De lessen die Ignatieff trekt zijn nogal algemeen, soms bijna open deuren. Ze zijn op zich niet zo verrassend, maar wel goed verwoord. Zo moet een aspirant-politicus bedenken waarom hij/zij die stap wil zetten, en voor wie. Maar de ‘ongezouten waarheid’ daarover of over andere zaken vertellen, kan een politicus in de problemen brengen. Er moet een verhaal komen dat voor de politicus zelf en voor de buitenwereld aanvaardbaar is. Spontaniteit moet je opgeven. In de politiek gelden geen regels, er zijn alleen strategieën. Hij komt er achter dat het er niet toe doet of iemand te goede of te kwader trouw is.
“Het gaat niet om wat jij bedoelt. Het gaat om zij horen.” Wie moet uitleggen wat hij bedoelt, verliest. Et cetera, etc.

Eenmaal kandidaat wordt Ignatieff dagelijks beoordeeld, hij wordt afhankelijk van de mening van anderen. Dat moet je niet erg vinden. Hij beschrijft het langs de deuren gaan en de contacten met de kiezers liefdevol. Ook over latere campagnes is hij enthousiast. Het is de manier om gezag te winnen.
Bij de eerste verkiezingen waar Ignatieff aan deelnam, won hij een zetel, maar verloor zijn partij de macht. Hij stelde zich direct kandidaat als partijleider. Die campagne verloor hij.
Een paar jaar later, na een nieuwe nederlaag van de Liberalen, kreeg hij een nieuwe kans. ‘Eindelijk leider van de partij,’ schrijft hij, wat toch wat arrogant klinkt. Hij slaat een aanbod af om een coalitie te sluiten met de separatisten uit Quebec, en vergooit daarmee zijn enige kans om minister-president te worden.
Ignatieff sprak over ‘thuis komen’ na jarenlang verblijf in het buitenland. Dat maakte hem kwetsbaar. Later werd dat jarenlange buitenlandse verblijf hem verweten in een negatieve campagne door zijn politieke tegenstanders.In wat hij beschrijft als een permanente campagne gericht tegen Ignatieff wordt hem hem in feite het recht ontzegd om een standpunt in te nemen, zijn standing werd hem ontnomen. En dat is steeds meer gaande in democratieën.
Maar het middel dat hij aanbeveelt is erger dan de kwaal. Het pleidooi van Ignatieff om ‘partijpropaganda’ buiten verkiezingstijd te verbieden is niet liberaal, naïef en onzinnig. Bepalen wat partijpropaganda is al partij kiezen. Het verlangen om het debat op inhoudelijke gronden te voeren is begrijpelijk, maar deze inperking van de vrije meningsuiting gaat veel te ver.

Het is de vuile campagne van de tegenstander die hem de das om deed tijdens de laatste verkiezingen waar hij aan deel nam. Te laat had hij door dat de realiteit van de meeste kiezers een andere was dan die hij zag op de eigen bijeenkomsten. Hij dacht, och arme, dat de inhoud van een verkiezingsprogramma er wezenlijk toe doet. De verkiezingen gaan verloren, partijleider Ignatieff behoudt zelfs zijn eigen zetel niet.
Ignatieff erkent dat hij niet zo’n goede politicus is, in ieder geval niet in dit tijdgewricht. Zijn keuzes zijn niet altijd gelukkig, hij is veel bezig met uitleggen. Hij is eerlijk genoeg om eigen fouten toe te geven.
Misschien had hij toch meer de hedendaagse politiek moeten bestuderen in plaats van Machiavelli, Max Weber en het zestiende eeuwse Boek van de hoveling. Je krijgt toch de indruk van een in de politiek verdwaalde professor, die links en rechts gepasseerd wordt.

Aan het einde van zijn boek probeert Ignatieff de politiek te redden van het wat cynische beeld dat uit zijn boek opdoemt. Er is geen garantie op democratie, en die is ondanks alles te prefereren boven andere systemen, democratie is het ‘enige alternatief voor oorlog’.
Desondanks is het een boeiend werk, mede vanwege de overeenkomsten met de Nederlandse politiek, aangestipt door Volkskrant-redacteur Kustaw Bessems in het voorwoord. Verschillen zijn echter ook: de Canadese politiek heeft schijnbaar meer ‘Amerikaanse trekjes’ met harde, op de persoon gespeelde campagnes.

Voor wie zich in de democratische arena wil mengen, u bent gewaarschuwd. Maar iemand moet het doen.

Michael Ignatieff, Vuur en As. Succes en falen in de politiek (2013)