Boekenstrijd

Wilders heeft gelijk. Dat is de kortst mogelijke samenvatting van het boek Zo gek is het geworden van Arthur Blok over Geert Wilders en de PVV. Wilders gaat tegen de stroom in, zet misstanden rond migratie, integratie en islamitisch extremisme op de kaart, en doet dat met een feitelijke onderbouwing, stelt Blok. Dit is een compleet, actueel en journalistiek boek over Wilders, de PVV en alle gekheid eromheen, belooft Blok. Actueel is het zeker, de laatst genoemde gebeurtenissen waren in mei 2018, terwijl het boek in juni uitkwam. Compleet is een wat lastiger criterium. Alle belangrijke gebeurtenissen staan er in, maar er mist ook wel wat. En is het journalistiek? Soms worden belangrijke journalistieke vragen niet gesteld. Bijvoorbeeld rond de vorming van het eerste kabinet-Rutte, met gedoogsteun van de PVV. Maar vooral ontbreekt een zekere journalistieke afstandelijkheid van het onderwerp, waar de auteur duidelijk door gefascineerd is.  Positief Al snel wordt duidelijk dat de auteur een positief oordeel heeft over Wilders. Hij is een ‘markant politiek figuur, een woordkunstenaar (..), een van de beste debaters van Den Haag, (…) een vriendelijke, intelligente en geestige man, die bovendien het hele reglement van de Tweede Kamer uit zijn hoofd kent.” Hij ‘profileert zich…

Rond de verkiezingen van 2017, maar daarvoor ook al, bestaat er een grote fascinatie met de PVV-kiezer. Op zich begrijpelijk, al is die fascinatie voor een deel gebaseerd op peilingen waarin de PVV als grootste partij naar voren kwam en dat moet nog blijken. Socioloog en bestuurskundige Koen Damhuis schrijft dat er vaak over, maar zelden met de PVV-aanhangers wordt gesproken. Dat eerste klopt, dat tweede is de vraag. Er zijn meer boeken en artikelen (zoals via Joris Luyendijk) waarin zij aan het woord komen dan bijvoorbeeld de aanhangers van de SP of de PvdA.  Al uit de titel van het boek blijkt dat er verschillende ‘wegen naar Wilders’ kunnen leiden, waarmee Damhuis een te eenvormige voorstelling van deze aanhangers nuanceert. Hij ziet drie groepen: de lageropgeleiden die verongelijkt zijn, een groep van middelbaar opgeleiden, die vinden dat de overheid het geld dat zij met hard werken verdienen te makkelijk weggeeft aan verkeerde zaken: Griekenland, ontwikkelingssamenwerking of vluchtelingen. Een derde groep bestaat uit hoger opgeleide, radicaal conservatieve stemmers. Monologen Damhuis sprak voor zijn onderzoek 64 PVV-aanhangers, in het boek zijn de gesprekken met acht van hen uitgewerkt in de vorm van monologen. Dat geeft het idee dat deze mensen openhartig…

In de afgelopen acht jaar hebben vier of misschien vijf populistische partijen de aanval geopend op het politieke establishment: Leefbaar Nederland, de LPF, Trots op Nederland, de Partij voor de Vrijheid en – twijfelgeval – SP. Er is nog één geduchte tegenstander over. De opkomst van het populisme is het onderwerp van een toegangelijk boek van historicus Maarten van Rossem en een hoofdstuk in het meer academische boek van Henk te Velde over politieke tradities in Nederland. Populisme is een stijl die politieke bewegingen kunnen gebruiken, leren we uit deze boeken. Essentieel is verzet tegen de heersende politieke cultuur. Van Rossem noemt dat ‘systeemvijandig’. En vaak komt daar de nadruk bij op een (vermeende) identiteit, wat gepaard kan gaan met het afzetten tegen een bevolkingsgroep.  

Dat de PVV, de partij van Geert Wilders flink zal groeien bij de komende verkiezingen, staat wel vast. Is dat erg en kunnen andere partijen nog wat doen om dat te stoppen? Dat zijn de onderwerpen van twee nogal verschillende boeken over de PVV en Wilders: een beschrijving van binnenuit en een analyse van buitenaf. Beginnend journalist Karen Geurtsen ‘infiltreerde’ bij de PVV. Tijdens haar stage bij HP/De Tijd werd ze stagiaire bij de partij van Geert Wilders. Zo kreeg ze een kijkje achter de schermen. Ze poogde antwoord te krijgen op de prangende vraag of de PVV ‘gevaarlijk’ is.

Een jaar geleden zette Geert Wilders zijn film Fitna op internet. Uitgever Oscar van Gelderen en schrijver Khalid Boudou (Het Schnitzelparadijs) hebben deze datum gekozen om hun pamflet Wij hebben altijd gelijk te lanceren. Van Gelderen en Boudou hebben niet als doel Wilders meer publiciteit te bezorgen. Ze bekritiseren juist de media die voortdurend achter hem aanjagen. En ook het gerechtshof had beter niet kunnen beslissen dat Wilders vervolgd moet worden. Hij krijgt nu weer de kans zich als slachtoffer voor te doen. 'Rechtse brallers en linkse drammers' domineren volgens hen de media. We stuiteren van hype naar hype, zonder dat er ooit diep op zaken in wordt gegaan. Van Gelderen en Boudou hebben geen moeite gehad om voorbeelden te vinden, van de overspannen reacties op de vermeende uitlatingen van een islamitische prediker tot het hysterische spoeddebat over problemen rond het openbaar vervoer in Gouda.

Zie de recensie van het nieuwe en veel betere boek van Arthur Blok over Geert Wilders. ‘Geert’ is een echte Nederlandse jongensnaam die ‘speer’, ‘dapper’ of ‘heerser met de speer’ betekent. En dat is van invloed op de persoon van Geert Wilders. Eigenlijk is het een soort profetie, een voorspelling over zijn verdere leven. Zonder een spoor van ironie brengen de Wilders-biografen Arthur Blok en Jonathan van der Melle deze namenkunde naar voren. Ook de geboortedatum van Wilders is niet zonder betekenis. Uit een Amerikaans boek halen ze een paar algemeenheden over de levensloop van mensen die op die dag zijn geboren, en zie, ze gelden ook voor Wilders. Dit soort dingen maakt het lastig om deze poging tot biografie serieus te nemen.