Onlangs werden enkele Britse militairen korte tijd vastgehouden door Iran. Hun gevangenschap deed de gedachten onmiddellijk teruggaan naar de bezetting van de Amerikaanse ambassade, aan het begin van de Iraanse revolutie die de geestelijken aan de macht bracht. De Britten kwamen er genadig, zij het vernederd vanaf. Ze moesten op televisie verschijnen en werden met cadeau’s overstelpt, alsof de Iraniërs het jammer vonden ze dat ze vertrokken.

Het ging heel wat anders bij de bezetting die in november 1979 begon. Aanvankelijk dachten de medewerkers van de ambassade dat het allemaal mee zou vallen. Ze hadden wel eerder bezettingen meegemaakt. Maar gaandeweg werd het duidelijk dat het deze keer menens was.

Iran bevond zich in turbulente tijden. De sjah was vertrokken, maar welk regime hem op zou volgen was nog niet geheel duidelijk. Aanhangers van ayatollah Khomeini hadden wel de overhand.

Mark Bowden, schrijver van "Black Hawk Down" over de fatale militaire actie in Somalië, beschrijft tot in de absurde details de bezetting, de lotgevallen van de gijzelaars, de desastreus verlopen poging tot bevrijding en de rol van de gijzeling in de Iraanse en de Amerikaanse politiek. De uitgebreidheid is bijna nergens storend. Bowden weet zijn details steeds goed te kiezen en er pakkende verhalen van te maken. Zo lezen we niet alleen over de onderhandelingen achter de schermen, maar ook over de moeizame en soms gecompliceerde verhoudingen tussen gijzelaars en gijzelnemers. Hoe die zich tegenover de nieuwe situatie opstelden – soms zeer meegaand, soms met een verbeten, zichzelf niet ontziende koppigheid – maakt dat het boek hier en daar wordt uitgetild boven de beschrijving van een dramatische periode.  

Bowden heeft zich daarbij niet beperkt tot de Amerikaanse kant van het verhaal, hoewel die de overhand heeft, maar heeft ook met Iraanse gijzelnemers gesproken en is hun gangen na 1980 nagegaan. Of de Iraanse president Ahmandinejad daarbij was, kan hij niet bevestigen. 

De gijzeling begon niet als een spontane actie, maar was ook niet de uitvoering van een heel goed georganiseerd plan. Het oorspronkelijke idee was de Verenigde Staten te dwingen de sjah terug te sturen naar Iran. Maar toen de voormalige vorst naar Panama was vertrokken, had die eis nog maar weinig zin. Er kwam een schimmig onderhandelingsspel op gang, terwijl Iran in de internationale gemeenschap steeds meer als een paria werd behandeld.

Bowden ziet deze episode als het begin van de oorlog tegen terrorisme. Maar is dat terecht. In ieder geval is de confrontatie met de militante islam wel behoorlijk veranderd in de afgelopen vijfentwintig jaar. In het geval van Iran was er in ieder geval een sterke dosis nationalisme mee verbonden.
En de gijzeling is in haar relatieve mildheid ook niet te vergelijken met bijvoorbeeld de bloedige aanslagen op Amerikaanse ambassades in 1998 in Oost-Afrika. Dus zowel in de ideologie als in de uitvoering is het eigenlijk onvergelijkbaar.

De schrijver van dit boek wil ook president Jimmy Carter rehabiliteren. Die was niet de zwakkeling waar hij later voor gehouden werd. Er lagen maar weinig opties voor hem open.
Hij besloot uiteindelijk tot de zo jammerlijk misgelopen reddingsoperatie, waarbij zes militairen om het leven kwamen. 

Waardering:

Mark Bowden, te gast bij de ayatollah. Het ware verhaal van het Iraanse gijzelingsdrama