Hoe gaan we dit uitleggen – Jelmer Mommers – Recensie

juli 12, 2019

klimaatveranderingAan het begin van zijn boek over klimaatverandering voert Jelmer Mommers een vriend op. Die ziet het allemaal niet meer zitten. De klimaatverandering is te overweldigend en er is niets tegen te doen. Mommers gaat aan de slag om deze vriend en alle anderen van het tegendeel te overtuigen.

En de uitkomst is: er ligt een betere wereld op ons te wachten. Op iedereen. Iedereen kan uiteindelijk baat hebben bij de transformatie naar een maatschappij waarin geen broeikasgassen worden uitgestoten.

Dit is dus een verhaal van verlossing, en daardoor een zeer christelijk boek. Het verhaal volgt het het patroon van de zondeval, het berouw, de verlossing en de komst van het paradijs.

Zondaar

Dit boek begint met een biecht van een zondaar en een openlijke verklaring van de emoties die dat met zich mee brengt. “Onder de streep ben ik nog steeds een vervuiler. Hoe ga ik dat uitleggen als iemand in de toekomst vraagt wat ik deed om de aarde leefbaar te houden…. Ik zou willen dat het er niet was, het knagende schuldgevoel, de angst, de wanhoop.”

Na een korte analyse van de oorzaak van de problemen volgt een schets van twee mogelijke toekomsten waarbij de hel van ‘de hittetijd’ tegenover ‘ons paradijs’ staat.

Dan komt het recept voor de verlossing. Die is keurig gerangschikt van het macroniveau van de politiek tot het microniveau van het eigen gedrag. Iedere bijdrage is een druppel op die gloeiende plaat van de opwarmende aarde, en dus niet zinloos. Alle kleine beetjes helpen, het telt allemaal op en je bent met velen, verzekert Mommers.

Nu is het bijna een cliché om klimaatactivisme met religie te vergelijken. Maar hier ligt het de gelijkenis er wel erg dik boven op. Mommers gaat expliciet op zoek naar een zingevend verhaal en kiest voor dit stramien.

Globalisering

Af en toe zijn er uiteraard nuanceringen en geeft hij toe dat er vele onzekerheden omtrent klimaatverandering zijn. Mommers stelt dat hij geen ‘groen walhalla’ schetst. Maar een paar pagina’s verder is hij er toch van overtuigd dat iedereen profiteert van zijn favoriete toekomstbeeld. En het is blijkbaar geen probleem dat dit tegelijk aan tegengestelde verlangens voldoet. Zo is het klimaatbeleid goed voor tegenstanders van globalisering, want het eigen land is het uitgangspunt. Maar ook moeten we juist internationaal samenwerken, omdat stroom moet worden uitgewisseld tussen landen met veel wind en die met veel zon. Grensmuren zijn straks minder nodig.

Het fundament van Mommers’ verlossingsverhaal is een groot vertrouwen in de mens. Aan de hand van een paar anekdotes komt hij tot zijn conclusie over: “wat we eigenlijk het liefst doen. Er voor elkaar zijn.” Dat stelt hij tegenover het beeld dat ons opgedrongen is van competitie en zelfzuchtige individuen. Dat klopt niet: Mommers is ervan overtuigd dat samenwerking de mens bepaalt.

Descartes en Hobbes

Maar waarom is het dan toch misgegaan en is het met de klimaatverandering zo uit de hand gelopen? Daar is de schrijver niet zo duidelijk over. Een oorzaak ligt in ieder geval bij de Verlichting. René Descartes zag de mens als heerser over de natuur. Thomas Hobbes stelde dat de beschaving maar een dun laagje vernis was. Hij stelt die opvattingen tegenover de ideeën van Alexander von Humboldt, die het leven als een web zag, met de mens als een van de spelers in dat web.

Hoe die ideeën van Descartes en Hobbes zo machtig werden, beschrijft Mommers nauwelijks. Hij is daarover veel minder duidelijk dan de door hem regelmatig aangehaalde Naomi Klein, die het kapitalisme de schuld geeft.

Goede bedoelingen

Dit boek is niet antikapitalistisch. Zelfs Shell, een van de grootste fossiele bedrijven, zit ‘vol mensen met goede bedoelingen.’ Maar het bedrijf, dat allang op de hoogte is van de risico’s van klimaatverandering, zit in een spagaat. En daarom gaat het maar door met olie oppompen. Overigens is Mommers wel sterk pro-overheid, alleen die kan effectief ingrijpen. Dat is natuurlijk precies de vrees van veel klimaatsceptici.

Mommers wijst geen expliciete verantwoordelijken of schuldigen aan voor de klimaatcrisis. We zijn allemaal zondaars, is zijn benadering. En samen kunnen we het dus ook beter doen. Die benadering leidt niet tot een scherpe politieke en economische analyse.

Het antwoord op de vraag ‘Hoe gaan we dit uitleggen’ is uiteindelijk simplistisch. We gaan inzien dat we ons leven moeten beteren en al is dat in het begin best lastig, uiteindelijk wordt iedereen daar beter van.

Hoewel Mommers hier en daar problemen en dilemma’s rond de door hem gewenste veranderingen aanstipt, is dit vooral een goed-nieuws boek. Wat jij doet, al is het maar een minuut korter douchen, doet er toe. Het is vlot geschreven, maar de bij de Correspondent horende toon kan irriteren. “Als je inmiddels de neiging krijgt om in een foetushouding in een hoek van de kamer te gaan liggen: die heb ik ook.”

Als het doel was een optimistisch boek te schrijven, dan is dat gelukt. Neem bijvoorbeeld het zinnetje: “Voorlopers als China en India zien strategische voordelen in een volledig duurzame energievoorziening.” Ja, dat klopt. En China en India zijn hard bezig met de bouw van honderden kolencentrales, binnen hun eigen grenzen en vooral daarbuiten. Het groene paradijs is misschien toch iets verder weg dan gehoopt.

(Visited 2.286 times, 1 visits today)
Samenvatting
Review Date
Boektitel
Hoe gaan we dit uitleggen. Onze toekomst op een steeds warmere aarde - Jelmer Mommers (de Correspondent)
Waardering
31star1star1stargraygray

Geen reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.