Rudolf Höss, commandant van Auschwitz schreef zijn autobiografie kort na de oorlog in gevangenschap. Die memoires schijnen ooit in het Nederlands uitgegeven te zijn. In het Engels en Duits zijn ze nog steeds verkrijgbaar. Nu is een ingekorte versie van dat boek in het Nederlands verschenen, onder een andere titel en met een andere auteur op de kaft. Maar De commandant van Jürg Amann is niet meer dan een samenvatting van het werk van Höss.
Op de achterflap schrijft de uitgever dat Amann de aantekeningen van Höss enkele jaren geleden heeft ‘ontdekt’. Dat klinkt als een bijzondere vondst in een onontgonnen archief. Maar dat is dus niet het geval en daarmee is die tekst misleidend.
Amann schrijft zelf dat hij dit boek heeft gemaakt als een antwoord op De welwillenden van Jonathan Littell. In die roman kruipt Littell in de huid van een dader. Daar was volgens Amann geen noodzaak voor. Het was zelfs verwerpelijk, omdat ‘vermaak’ van de Holocaust was gemaakt. Dat is voor Amann uit den boze: ‘Oog in oog in met de werkelijkheid is iedere fantasie obsceen.’ Het boek van Amann/Höss moet een tegenwicht voor de roman vormen.
Het boek van Höss is één van de weinige waarin één van de hoofdrolspelers van het Derde Rijk en een actieve deelnemer aan de Jodenvervolging zelf uitgebreid zijn verhaal vertelt. Geen ideologische verhandeling, maar het verslag van een nauwgezet en plichtsgetrouw man die zijn taak uitvoerde. Hij had er nadien vooral spijt van dat hij niet meer tijd aan zijn gezin had besteed.
Höss was voorbestemd om priester te worden, maar de oorlog trok hem meer. Hij was een overtuigd nationaal-socialist, maar van de ‘beschaafde’ stroming. Het ranzige antisemitische blad Der Stürmer vond hij walgelijk. Volgens hem was het niet verwonderlijk dat later duidelijk werd dat een Jood die krant had geleid.
In de Engelstalige pocketuitgave staat in een voetnoot dat voor deze bewering geen enkel bewijs is. In De commandant ontbreekt die toevoeging. En dat toont de zwakte van het boek. Het overstijgt het niveau van de samenvatting niet. Om dit werk als ‘de werkelijkheid’ te presenteren tegenover de fictie van een romanschrijver getuigt van een naïef wereldbeeld. Dit is niet de werkelijkheid, maar de weergave die Höss ervan gaf en die door Amann klakkeloos wordt doorgegeven, zonder duiding, context of verheldering.
Dan is het beter het origineel te lezen, met de toegevoegde voetnoten.
Waardering: 
Jürg Amann: De commandant (2011)
Deze recensie verscheen eerder in Het Parool van 11 mei 2011.
<
Geen reacties