A Trillion Trees – Fred Pearce

juni 26, 2022

Bossen aanplanten is lang niet altijd zinvol. Bomen kunnen soms klimaatproblemen groter maken. Het is niet erg als landbouwers af en toe een stuk bos platgooien. Ongerept bos bestaat bijna niet meer.

Dat zijn maar een paar van de heilige huisjes die wetenschapsjournalist Fred Pearce omver kegelt in zijn boek A trillion trees. Hij onderzoekt de geheimen van het bos, maar vooral ook de ideeën en mythes die daarover de laatste decennia of zelfs eeuwen zijn gevormd. Voor de beantwoording van al zijn vragen reist hij over de hele wereldbol en spreekt hij met vele wetenschappers. Vooral diegenen met wat controversiële opvattingen lijken zijn waardering te hebben.

Pearce heeft zowel positieve als negatieve boodschappen. Negatief is dat de ontbossing heel veel schade heeft aangericht en op bepaalde plekken nog steeds doorgaat. Positief is dat op andere plekken herbebossing al gaande is en dat het belang van bossen en bomen doorgedrongen is in allerlei kringen.

In het eerste deel van het boek beschrijft Pearce vooral het nut en de functie van de bomen. Bomen hebben in feite het klimaat geschapen waarin zijzelf (en vele andere soorten) kunnen overleven. Door de groei van bomen is het percentage co2 in de lucht gedaald en daarmee ook de temperatuur. Bomen bevatten nu net zoveel koolstof als de mensheid heeft uitgestoten.

Over de huidige rol van bomen bij de opname van co2 en al het geld dat daarin omgaat stelt Pearce kritische vragen. Het gaat dan met name over de tijd dat ze kunnen staan en ook of subsidie voor planten of behoud wel goed terecht komt. Dat bomen co2 opslaan betekent niet altijd meer bomen verkoeling brengen. In het noordelijk gebied kunnen bomen zorgen voor opwarming, omdat ze minder zonlicht weerkaatsen dan de sneeuw die ze vervangen. Dit albedo-effect kan ook in woestijnen optreden. Op sommige plekken is gras beter dan bos. Maar in het algemeen kan het effect positief zijn, stelt Pearce.

Misschien nog wel belangrijker dan de opname van co2 is dat bossen de regenval bevorderen, ze creëren ‘vliegende rivieren’ die het vocht van de oceanen verder de continenten intrekken. Als bossen verdwijnen, verschijnen woestijnen, maar niet per se op de plek waar het bos heeft gestaan.

Een grote tuin

Er zijn nog drie biljoen (1012) bomen. Evenveel bomen zijn door ontbossing verdwenen. Maar ook in de overgebleven bossen zijn de sporen van mensen te vinden. Ongerept bos bestaat eigenlijk amper. De Amazone was eigenlijk een grote tuin, stelt Pearce met enige overdrijving.

Ontbossing gaat her en der door. Er zijn nog steeds grote risico’s voor ecosystemen zoals die Amazone. Maar over het algemeen gaat het niet zo slecht. China zou bijvoorbeeld de handel in illegaal gekapt hout verbieden.

Een probleem is dat er niet heel eenvoudig een eenduidig beeld te schetsen is van ontbossing en herbebossing. Er zijn twee manieren waarop die wordt geregistreerd, waar aanzienlijke verschillen tussen zitten. De meest pessimistische inschattingen kunnen er wel eens naast zitten, denkt Pearce. Ook is de waardering van uiteenlopende types bos nogal verschillend. Is een bos dat aan het herstellen net zo waardevol als een oorspronkelijk bos? Telt een plantage ook mee? Pearce kiest, bijna steeds, voor de pragmatische visie.

Er is ook weer nieuwe honger naar hout, nu naar houtsnippers. De Drax-biomassacentrale in het Verenigd Koninkrijk is de grootste ter wereld, met een uitstoot die gelijk staat aan die van 124 landen (een van de vele vergelijkingen in het boek, die niet altijd verhelderen.) De bewering is dat de productie en verbranding van hout koolstofneutraal is, omdat de nieuwe bomen de koolstof van de verbrande bomen weer opnemen. Maar voor Pearce zijn de monotone bossen die daarvoor aangeplant worden ‘een nachtmerrie’. De landbouw en vooral de veeteelt is nog zo’n bedreiging.

1 biljoen bomen

Bomen planten werd een hype. In 2011 was er al de Bonn Challenge, het plan van een reeks landen om in 2020 150 miljoen hectare en in 2030 350 miljoen hectare ontbost en verwaarloosd land te herbebossen. Een andere, vaker uitgesproken, ambitie is om 1 biljoen bomen extra te laten groeien, zeg ergens in deze eeuw. Pearce is daar voorstander van, maar wel met belangrijke kanttekeningen.

Want het is niet verstandig zo snel mogelijk overal zoveel mogelijk bomen aan te planten. Hij brengt tal van herbossingsprojecten in kaart, van Schotland tot China. Over sommige is hij uitgesproken positief, over andere kritisch. Met name de grootschalige, van bovenaf opgelegde projecten, zoals de Great Green Wall lijken te falen. Bossen moeten gedragen worden door gemeenschappen. Dat kunnen bewoners van de Highlands zijn, die samen grond kopen. Of dorpsbewoners in Ghana die erachter komen dat er onder bomen prima andere gewassen te verbouwen zijn. Costa Rica is ook een goed voorbeeld van het succes van herbebossing. Die bossen, nu een trekpleister voor ecotoerisme, zijn in de plaats gekomen van weilanden voor veeteelt.

Pearce benadrukt dat de beste optie vaak is om de natuur haar gang te laten gangen. Plantactiviteiten zijn vaak een beetje verspilde moeite. In een paar jaar of paar decennia groeien de bomen vanzelf. (In zijn boek De lange adem van bomen zegt de Duitse boswachter Peter Wohlleben iets soortgelijks.) Bomen groeien veel sneller terug dan vaak gedacht. Op veel plekken verschijnen bomen als je niets doet, wat veel mensen met een tuin zullen weten. In een van van mijn vorige huizen groeiden de esdoorns zelfs tussen de tegels van het terras.

Aan de andere kant stelt Pearce steeds dat de bewoners van bossen de beste hoeders van de bossen zijn. Ook voedselbossen kunnen helpen, in allerlei vormen. Zelfs de praktijk waarbij landbouwers stukken bos kappen, een tijd bewerken en dan verder gaan, vindt genade in zijn ogen.

De natuur haar gang laten gaan of de bosbewoners laten bepalen wat er gebeurt, dat lijkt een beetje met elkaar in strijd. Misschien is het gewoon zo dat op de ene plek het ene het best werkt, en op andere plekken het andere.

Dit nuttige boek van Pearce heeft soms bijna iets van een naslagwerk, zoveel feiten en onderzoeken staan erin. Maar het is geschreven als een journalistiek verslag, met een heel breed bereik. Zelfs de Nederlandse Oostvaardersplassen worden even genoemd. Die vorm maakt het ook wel minder overzichtelijk. Soms duizelt het de lezer als er weer een ander gebied wordt bezocht.

De boodschap van Pearce is duidelijk en urgent. Laat de bomen het meeste werk doen en vergeet de mensen niet als je aan bossen denkt.

(Visited 99 times, 1 visits today)
Samenvatting
Review Date
Boektitel
A Trillion Trees. How we ran reforest the world - Fred Pearce
Waardering
41star1star1star1stargray

Geen reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.