De eik is de koning van het bos. Kappen van bomen is slecht. En klimop moet je van de stam van een boom weghalen, anders wordt die gewurgd.
Over bomen en bossen bestaan volgens bosbeheerder Simon Klingen veel verkeerde ideeën. 21 van die misverstanden heeft hij in een compact boek behandeld, waarbij hij zijn pragmatische houding duidelijk laat blijken.

Een aantal misverstanden gaat over de biologische en ecologische eigenschappen van bomen en bossen. Zo legt Klingen uit dat dikke bomen niet per se oude bomen zijn en dat klimop voor een boom niet schadelijk is. Gewoon laten zitten, dus. Goed dat hij dat zegt, want sommige bosbeheerders halen die klimop rigoureus weg. Ook legt hij duidelijk uit dat de eik niet de dominante boom in de Nederlandse bossen is. Dat is de beuk, die de strijd met de eik om het licht wint. Dat leidt uiteindelijk tot de zogeheten ‘verbeuking’, want de beuk duldt weinig rivalen in zijn buurt.

Een andere misvatting is te denken dat alle organismen in het bos prettig samenwerken. Nee, het is (ook) een gevecht om voedingsstoffen, water en vooral licht. Wie het eerst boven, wint. Hiermee zet hij zich af tegen de misschien soms wat te idyllische voorstelling van het bos als een harmonische gemeenschap door schrijvers als Suzanne Simard en de Duitse boswachter Peter Wohlleben.

Nog een foute constatering: er is steeds minder bos in ons land. Dat klopt niet, zegt Klingen terecht. Het bosareaal groeit, zij het heel langzaam. Maar Nederland is nog steeds een van de minst beboste landen van Europa.

Omgang met het bos

Een ander deel van de denkfouten gaat over de menselijke omgang met het bos. Dat is nog meer omstreden terrein. Moeten we bossen met rust laten of kunnen die ook gebruikt worden om hout te oogsten?

Klingen deinst niet terug voor duidelijke stellingnames. Dat blijkt uit al de titel van zijn boek. Keer op keer herhaalt hij zijn stelling dat een bos een ‘houtfabriek’ is, een ecosysteem dat hout produceert. En dat hout kunnen we eruit halen, voor menselijk gebruik, zonder dat het bos eronder lijdt. Kappen van bomen in Nederland achterwege laten vindt hij hypocriet, omdat mensen graag hout gebruiken en dat anders van elders moet komen. Wel vermeldt hij dat de inheemse bijdrage aan de houtconsumptie gering is.

Toch is kappen en weghalen van bomen uiteraard van invloed op het ecosysteem. Het is voor het bos niet nodig, het redt zich prima zonder ingrepen, schrijft Klingen ook. Dood hout verwijderen gebeurt al veel minder dan enkele decennia geleden. Het is dus duidelijk een keuze om bossen te gebruiken als productiemiddel. Het is nodig om bepaalde menselijke behoeften te bevredigen, niet omdat de bomen het zo graag willen of het bos het nodig heeft.

De praktijk is dat veel Nederlandse bossen  veel verschillende doeleinden moeten dienen: recreatie, natuur, productie. Maar kappen stuit op verzet van omwonenden en natuurliefhebbers. Een groot deel van dit boek lijkt erop gericht om die weerstand weg te nemen. En Klingen heeft gelijk dat het bos blijft bestaan en verjongt, als er bomen worden weggehaald.

Houtfabriek?

Toch is de term ‘houtfabriek’ wel erg gericht op het nut voor de mensen. Een zee is toch ook geen ‘visfabriek’? Een koe geen ‘melkfabriek’? Zo’n woord suggereert dat we onbeperkt gebruik kunnen maken van de opbrengst van natuurlijke systemen en levende wezens, want die blijven toch wel produceren. Maar de mondiale druk op de bossen is zeer groot, of het nu voor verwarming, papier, , bouw of biomassa is, de moderne vorm van brandhout.

Volgens onderzoek van het Wereld Natuur Fonds wordt er nu wereldwijd al meer hout gebruikt dan er duurzaam aangroeit. Ook de al genoemde boswachter en schrijver Peter Wohlleben is tegen het kappen van bomen. Hij pleit er juist voor het gebruik van hout te beperken, ook om de opslag van CO2 in bomen te verlengen. Want, ja, daarvoor moeten bomen lang groeien.

Een al te groot vertrouwen dat het gebruik van hout leidt tot opslag van CO2 is misschien wel misplaatst. Ja, als je hout verwerkt in een gebouw, blijft de daarin opgeslagen koolstof buiten de atmosfeer. Maar veel hout heeft maar een korte levensduur.  En bij iedere kap heb je te maken met het verlies van een groot deel van de boom: de wortels, takken en dergelijke die op zijn best in een biomassacentrale terecht komen.

Klingen wil misverstanden wegnemen, en voor een deel slaagt hij daarin. Door de vorm en stijl is het een toegankelijk en overzichtelijk boekje geworden. Maar als het stijlmiddel van de correctie van foutieve opvattingen wordt gebruikt om zelf stelling te nemen in soms verhitte discussies is dat een iets te simpele manier van redeneren. Dat is jammer, want zo worden belangrijke onderwerp niet volledig recht gedaan. Voor meer nuance kunnen mensen bijvoorbeeld bij dit boek terecht.