God is not great

november 9, 2009

hitchens
Christopher Hitchens schreef een polemisch geschrift tegen religie in het algemeen en het christendom in het bijzonder. Maar hoe christelijk is Hitchens zelf?  

Religie verpest alles. Want religie meent over alles iets te zeggen te hebben. Religie geeft een verkeerd beeld van het ontstaan van de wereld en de mens, is gebaseerd op seksuele onderdrukking en wensdenken. Sterker nog: religie is gewelddadig, intolerant, irrationeel, verbonden aan racisme, onwetendheid, vernederend ten opzichte van vrouwen en dwangmatig ten opzichte van kinderen.

Het is duidelijk: Christopher Hitchens windt er geen doekjes. Dit is een schotschrift, en Hitchens laat geen argument ongebruikt. En argumenten zijn er genoeg. Filosofisch, historisch, actueel; Hitchens somt ze allemaal op. En hoewel hij een ‘protestant atheïst’ is, worden andere religies niet gespaard. Van de Mormomen tot Bhagwan, allemaal krijgen ze er van langs. Hebzucht, wreedheid, bedrog, gebrek aan logica en onderdrukking gaan steeds hand in hand. Dat geldt voor oosterse als voor westerse religie. En in veel gevallen heeft hij een sterke zaak.

Maar er zitten ook vreemde gedachtenkronkels in het werk van Hitchens. Zo beweert hij keer op keer dat religie door mensen gemaakt is. Nu kunnen we dat wel aannemen, maar het ‘bewijzen’ is iets anders. Hij wil dat bijvoorbeeld doen aan de hand van de tien geboden. Die zijn duidelijk gemaakt om mensen van pas te komen waarmee het onwaarschijnlijk is dat een god ze zou hebben opgesteld. Als God had gewild dat mensen zich aan de Tien Geboden hielden, had hij wel een ander soort geschapen. Zoals wel vaker in dit boek, is het scherp en met gevoel voor humor opgeschreven. Bewijzen doet het echter niets.

En wat zou het betekenen dat religie door mensen gemaakt is? We hoeven ons dan niet meer bezig te houden met bewijzen van het bestaan of niet-bestaan van bovennatuurlijke krachten. Maar als religie door mensen gemaakt is, heeft die dan geen recht op een zelfde behandeling als andere door mensen geschapen fenomenen, zoals kunst, politiek, filosofie?
Ook op andere plekken gaat Hitchens de mist in. Zo schrijft hij dat dominee Martin Luther King eigenlijk geen christen was. Niet omdat hij van drank en vrouwen hield, daar is in de ogen van Hitchens niets mis mee. Maar omdat hij niet verwees naar de gewelddadige en wraakzuchtige traditie van het christendom. Hitchens treedt hier dus op als inquisiteur: hij bepaalt wie christen is en en wie niet. Eigenlijk weet hij geen raad met mensen als dr. King. In zijn universum is het onmogelijk dat christenen goed zijn.

Hitchens presenteert geen strak betoog en is nogal rommelig in zijn redeneringen. Zijn beeld van religie is uiteindelijk beperkt. Dat is vooral duidelijk als hij spreekt over het verband met wetenschap. Hij gaat er vanuit dat religie een ‘verklaring’ biedt voor het ontstaan van de wereld, die regelrecht concurreert met wetenschappelijke verklaringen. Telescoop en microscoop zijn te verkiezen boven Genesis. Maar wat doet hij met religie die dat niet claimt, die misschien meer symbolisch is? Simpel, die negeert hij. Hij neemt liever de ruimte om religieuze praktijken belachelijk te maken, zoals nonnen die zich bedekken als ze in bad gaan omdat God hen anders zou zien.

In zijn slotwoord is duidelijk dat in ieder geval deze atheïst zich schuldig maakt aan een deel van de wandaden die hij de religieuzen verwijt. De intolerantie druipt ervan af, als hij in de paar laatste pagina’s spreekt over een ‘wedloop’, een ‘vijand’ en de noodzaak die te bevechten.
Hij laat zijn eigen wensdenken op de lezer los. Literatuur en poëzie kunnen de plaats innemen van corrupte en gefabriceerde heilige teksten. Dankzij het internet ligt wijsheid voor iedereen een muisklik verwijderd. En heel belangrijk, als we van alle religies afscheid nemen, kan seksualiteit verlost worden van angst, ziekte en tirannie.

Dit is een seculiere verlossingsdroom, die aantoont dat de atheïst Hitchens geen afstand neemt van dit fundamentele christelijke begrip. Het is irrationeel, omdat angst, ziekte en tirannie uiteraard ook in een niet-religieuze wereld zullen voorkomen, ook in seksueel verband. Er is goede en slechte literatuur en misschien zelfs corrupte. En via het internet wordt veel kennis verspreid, maar ook een hoop onzin. Er ligt geen bright, shining future op ons te wachten als we religie afschaffen.
Hitchens heeft zijn stelling dat religie door mensen is bedacht niet voldoende doordacht. Als religie een mensenzaak is, is die net zo slecht of goed als de mens zelf.

Waardering: 3sterren

Chrisopher Hitchens, God is not great. How religion poisons everything. (2007)

(Visited 268 times, 1 visits today)

Een reactie

  • Maarten november 9, 2011op8:37 am

    slechte recensie
    Uiterst teleurstellend stukje tekst.

    Hitchens beeld van religie is beperkt? Hitchens is een van de weinige die werkelijk elk uithoekje heeft bezocht en in gesprek is gegaan met figuren van divers pluimage. Zodoende heeft hij een zeer breed beeld van wat er speelt en dat blijkt uit zijn teksten. Uiteindelijk kun je het niet eens zijn met zijn ideëen maar hem beschuldigen van een beperkte visie, nee dat gaat te ver.

    De auteur hier schrijft dat religie een zelfde behandeling dient te krijgen als kunst. Ik heb nog nooit een schilderij ontmoet die mij verteld wat ik wel of niet mag. Kunst is een manifestatie van de creatieve gedachte. Religie is een dwangbuis voor deze gedachten.

    Al met al kun je Hitchens’ visie delen of verwerpen maar zijn teksten blijven scherp, confronterend en goed doordacht, in tegenstelling tot deze recensie.

    Mvg Maarten

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.