Boekenstrijd

Het tij keren, het boekje van Joke Hermsen over Rosa Luxemburg en Hannah Arendt is een hit. Het staat al weken in de bestsellerslijsten. Maar er iets iets vreemds mee aan de hand. Want de Rosa Luxemburg die uit het werk van Hermsen naar voren komt als een vreedzame, liberale en progressieve denker is niet de Rosa Luxemburg van de vorige eeuw die opriep tot revolutie en gewapende strijd. Voor wie niet met haar bekend is: Rosa Luxemburg was een van de kopstukken van de socialistische beweging uit het begin van de twintigste eeuw. Van oorsprong was ze Pools, maar ze was vooral actief in Duitsland. Ze schreef boeken als aanvulling en kritiek op de werken van Karl Marx, onder andere over de expansie van het kapitalisme over de wereld.   Ze bewoog zich aan de linkerkant van de Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD). Een echte scheiding met de meerderheid van de partij kwam bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, toen Luxemburg zich verzette tegen het steunen van de oorlog door de parlementaire fractie van de SPD. Ze bracht bijna de hele oorlog achter tralies door. “Wie was deze Rosa Luxemburg, die de geschiedenis als ‘Rode Rosa’ is ingegaan en…

Het Tahrir-plein heeft een iconische plek veroverd door de wekenlange protesten die uiteindelijk leidden tot het vertrek van president Hosni Mubarak. Daarvoor was Egypte niet een land dat overmatig aandacht kreeg in de wereldpers. Hoe kan het dat daar schijnbaar plotseling een revolutie uitbrak? Een antwoord kan gezocht worden in het boek van Alexander Weissink, oud-correspondent van NRC Handelsblad en Het Financieele Dagblad. Maar ook al biedt het mooie verhalen, helemaal bevredigend is het niet.

De jonge George Nypels was al een avontuurlijk type. Op veertienjarige leeftijd nam hij in zijn eentje de boot naar Londen. Hij verbleef er een nacht in de buitenlucht en keerde toen maar snel terug naar het veilige Nederland. Maar het buitenland bleef lonken. Tussen 1918 en 1924 reisde hij Europa rond, op zoek naar revoluties en onrust. Hij was als ‘reiscorrespondent’ van het Algemeen Handelsblad ooggetuige en scherp observator van gebeurtenissen in onder andere Duitsland, Turkije, Polen, Hongarije, de Sovjet-Unie en Italië. Hij wilde er zelf bij zijn en probeerde, met wisselend succes, de hoofdpersonen te spreken te krijgen. In schilderachtige reportages deed hij verslag van zijn bevindingen.

Recensie door Luc Panhuysen Een mooi schilderij is het niet, het portret van familie Van Eck. De vrouwen, met hoeden op als lampenkappen, kijken wat plompverloren van het kanvas, net als de baby op de schoot van mevrouw Van Eck. Meneer Van Eck lijkt moeite te hebben met stilzitten, en dreigt ieder moment uit zijn zetel op te staan. Des te meer valt het jongetje op, dat glunderend het centrum van het portret opeist.

Dit is de grote reddingspoging van de Russische revolutie, ondernomen door de Britse, marxistische historicus E. Carr in 1979. Carr schreef een hele serie boeken over de revolutie en dit is zijn samenvatting in nog geen tweehonderd pagina’s. De eerste zin zegt het meteen. “De Russische revolutie was een keerpunt in de geschiedenis en zou later gezien kunnen worden als de belangrijkste gebeurtenis van de twintigste eeuw.”

Een meesterwerk in de traditie van de grote Russische schrijvers, maar het doet ook denken aan Celine en Malaparte. Verontrustend, surrealistisch en realistisch tegelijk, een duister sprookje dat waar blijkt te zijn. Zeer goed geschreven. Een verhaal over personen die niet zijn wat ze zijn, die veranderen in hun tegenpool, die hun tegenpool blijken te zijn.