Boekenstrijd

Korte inhoud: Een analyse van de uitstotingen op diverse vlakken van mensen, groepen en gebieden door de brute ontwikkeling van met name de economie. Saskia Sassen stelt nieuwe mechanismen op het spoor te zijn van een brute, keiharde, maar ook complexe ontwikkelingen waarvan uitsluiting het gevolg is. Stelling van het boek: Het systeem is harder dan ooit.\ Stijl: Academisch, weliswaar met veel voorbeelden maar toch lastig te doorgronden. Geschikt voor: Mensen die op zoek zijn naar diepgravende verklaring van de huidige toestand.

Korte inhoud:  Een uitleg en geschiedenis van het begrip nationalisme door hoogleraar Europese Studies Joep Leerssen (UvA). Hij probeert de verwarring tussen de begrip natie, staat en dergelijke op te helderen. Gaandeweg wordt steeds duidelijker dat Leerssen weinig in het nationalisme ziet: het is de opmaat naar groepsdenken en xenofobie. Alleen een verlicht patriottisme kan er mee door. Stelling van het boek: Nationalisme is een gevaarlijke misvatting. Stijl: Toegankelijk genoeg voor het doel van een inleiding.  Geschikt voor: Iedereen die meer van nationalisme wil weten en niet bang is voor een kritische benadering.

De rokerige achterkamer waar politici hun deals sloten is uit de gratie geraakt. Na de aanval van Pim Fortuyn op de traditionele vorm van politiek is het schimpen op deze manier van politiek bedrijven populair. En ook al willen partijen niet meer geassocieerd worden met de regentenmentaliteit die zo lang de Nederlandse politiek bepaalde, is de kritiek zeker niet verstomd.

Korte inhoud: Mensenrechten zijn niet het logische vervolg op de vrijheidsstrijd van de westerse mens door de eeuwen heen, maar hebben pas recent hun bijna heilige status gekregen. Mensenrechten gaan nu boven de politiek uit, hebben het laatste woord. Maar het is de vraag of dat zo moet blijven. Stelling van het boek: Mensenrechten zijn de laatste utopie. Stijl: Vrij zwaar academisch. Geschikt voor: mensen die zich bezig houden met mensenrechten en daar kritisch naar durven kijken.

Korte inhoud: Geograaf Ewald Engelen beschrijft hoe de financiële sector in Nederland de vrije hand kreeg in de jaren voor de crisis en hoe die in jaren na het uitbreken van de crisis probeerde te voorkomen dat er wezenlijke ingrepen zouden komen. Daarbij werden alle mogelijke middelen gebruiikt, inclusief leugens en chantage, gebruikt door de leden van een ‘schaduwelite’, waaronder bankiers, politici, advocaten en academici om hun gelijk te halen. Stelling van het boek: Het is hoog tijd de financiële sector aan banden te leggen. Stijl: Gedreven, polemisch, fel, duidelijk. Geschikt voor: mensen die zich ook afvragen waarom er na de crisis weinig veranderd lijkt.

Korte inhoud: Het Midden-Oosten leek een zijtoneel te worden in de Eerste Wereldoorlog, maar uiteindelijk waren de gevolgen van de betrokkenheid in dat conflict groot. Na het uiteenvallen van het Ottomaanse rijk werd er nooit een stabiele positie bereikt. In de jaren 1914-1922 werd hiervoor de basis gelegd, met de Sykes-Picot, de Balfour-verklaring en een reeks andere overeenkomsten. Stelling van het boek: Pogingen van het Westen om het Midden-Oosten te hervormen zijn futiel. Stijl: Historisch, gedetailleerd, een beetje traditionele diplomatieke geschiedschrijving. Geschikt voor: Essentieel voor Iedereen die een poging wil wagen het Midden-Oosten een beetje te begrijpen.

Korte inhoud: De oorzaken van conflict en de manieren om ook in een conflictrijke omgeving de vrede te bewaren. Achterhuis en Koning identificeren zes instituties die helpen om conflicten op een vreedzame manier uit te beslechten, waaronder de rechtspraak, democratie maar ook sport en de opvoeding tot mondigheid. Dit boek waaiert echter veel breder uit, onder andere naar het onderscheid tussen traditionele en moderne beschavingen. Stelling van het boek: Het is mogelijk de vrede te bewerkstelligen. Stijl: Academisch. Laag tempo. Geschikt voor: Mensen die een grondige verkenning van dit thema niet schuwen.

Emoties in internationale betrekkingen staan sterk in de belangstelling in academische kringen. Maar hoe werken ze en kunnen we verder komen dan wat kreten over ‘eeuwenoude haat’  en is het zo dat woede en angst altijd de kop moeten overheersen bij terroristische aanslagen. Andrew Ross gebruikt in dit boek inzichten uit andere disciplines om de soms onvoorspelbare werking van emoties te onderzoeken. Deze bespreking van Mixed Emotions. Beyond fear and hatred in international relations verscheen in de Internationale Spectator, oktober 2014. Daarom hier een pdf. Zie pagina 52 (en zie gelijk nog een paar recensies.) De PDF van dit artikel is met toestemming van de redactie overgenomen uit de Internationale Spectator, maandblad voor internationale politiek, uitgegeven door de Koninklijke Van Gorcum te Assen namens het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen ‘Clingendael’ te Den Haag.    

De eerste zin van dit boekje is dat geopolitiek een ‘glibberige’ term is. De vraag is of de lezer er na het lezen van dit boek meer vat op heeft. Wat Dodds vooral doet is het begrip oprekken. Dodds wil duidelijk een eind maken aan de verbinding tussen realisme en/of een conservatieve, hardline benadering van internationale verhoudingen en geopolitiek. Hij wil ook af van de simplificatie die ontstaat door kaarten en labels als ‘hartland’en ‘as’, of door landen aan te duiden als ‘Londen’ of ‘Washington’. Hij wil af van het determinisme, benadrukt dat geografische feiten niet bestaan, en vraagt zich af hoe er belang wordt gehecht aan ‘het geografische’. Daarbij is iedere bepaling van plaats een geografische aanduiding. Daarbij stelt hij terecht een aantal kritische vragen bij het gemakzuchtig gebruik van allerlei termen en aanduiding. Zo is de aanduiding van China als ‘opkomende macht’ uiteraard ontzettend vaag. Maar Dodds rekt al in de eerste pagina’s van zijn boek het begrip zo ver op dat bijna alles er onder valt. Het gaat dan meer om beeldvorming, ‘representation’. Hij vraagt zich af wat de verhoogde maatregelen voor veiligheid op vliegvelden heeft betekend voor mensen met protheses, zonder overigens een antwoord op deze…

Iets wat zichtbaar is, niet zien. Dat is een van de thema’s in het buitengewoon persoonlijke boek van Ari Shavit over het verleden (en een beetje over de toekomst) van Israël. Toen zijn overgrootvader, de Brit Herbert Bentwich, in 1897 Palestina bezocht zag hij een land dat zeer geschikt was voor het zionistische project, met name voor de arme en bedreigde Joden uit Oost-Europa. Dat er al een half miljoen Arabieren woonden zag hij niet. De nomaden en horige boeren waren in de ogen van de Victoriaanse gentleman niet van belang. Later werden de Arabieren, die op een gegeven moment nader werden gedefinieerd als Palestijnen, uiteraard wel zichtbaar. In de jaren twintig werden er communistische nederzettingen gebouwd, de volgende episode die Shavit belicht. Met een strikte discipline worden gebieden ontgonnen, bomen geplant, huizen gebouwd, maar er wordt ook gemusiceerd. Shavit is onder de indruk van hun prestaties, maar hij is ook bang voor ‘hun vuur’. Zo trekt Shavit van episode tot episode. Hij gaat op pad om de sinaasappelplantages te bekijken, de vruchten werden ‘jaffa’s’ genaamd naar de havenstad van waaruit ze in de jaren dertig naar de rest van de wereld werden geëxporteerd. Het bewijs wordt geleverd dat het…