Voor het echte bos moet je niet in Nederland zijn, dat is algemeen bekend. Socioloog Herman Vuijsje onderwierp dit cliché aan een grondig experiment. Hij liep tien dagen door het Nederlandse bos, over de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe. En het viel alleszins mee, zijn zoektocht naar Waldruh.
Vuijsje is geen kenner van het bos, daar komt hij in de inleiding rond vooruit. Hij is ook geen lyrische natuurschrijver die gedetailleerde beschrijvingen geeft van ontluikende knoppen, hamerende spechten en blozende bladeren. Het gaat hem om ‘horen, zien en voelen’ en een beetje overpeinzen.
Die overpeinzingen beginnen met het idee dat het nostalgische ‘bosverlangen’ draait om geborgenheid en bescherming. Hij verwijst ook een paar keer naar zijn jeugdherinneringen, toen hij met zijn ouders ‘een ommetje’ ging maken langs een oude beukenlaan. Dat vond hij toen verschrikkelijk, bijna een mensenleven later vindt hij dezelfde plek prachtig.
Zijn zorgvuldig uitgestippelde route (die alleen in grote lijnen in het boek staat) houdt hem zoveel mogelijk weg van snelwegen, distributiecentra en megastallen. Militaire terreinen zijn lastiger te omzeilen. Andere wandelaars zijn er nauwelijks, een ervaring die veel mensen zullen delen die zich iets verder van horeca en parkeerplaatsen begeven.
Vuijsje citeert veel, uit oudere reisbeschrijvingen, maar ook uit de literatuur, zoals Dante en Nescio, waardoor je als lezer niet alleen in een bos maar ook in een bibliotheek ronddwaalt.
Wodanseiken bij Wolfheze Foto Addie Schulte
Verscholen Dorp
Het bos is, misschien onverwacht, ook een plek waar de geschiedenis zichtbaar wordt. Hij komt langs Lunteren, waar de ‘Muur van Mussert’ staat, een omstreden en ‘het meest verwaarloosde’ rijksmonument. Hier hield de NSB de zogeheten landdagen, afgekeken van de NSDAP. Verder naar het noorden komt hij langs het Verscholen Dorp, waar een groep van een kleine honderd mensen zich in het bos verborgen hield voor de Duitse bezetter. Niet in Oost-Polen, maar op de Veluwe.
Ook de Arbeiders Jeugd Centrale was aangetrokken tot het bos, met een groot onderkomen in Vierhouten. Bij deze jongerenafdeling van de SDAP hadden zijn ouders elkaar leren kennen. Het fascineert Vuijsje, maar hij gruwelt er ook van: van het collectivisme en het ‘gedweep met de natuur’. Hij ziet overeenkomsten tussen de natuurobsessie van de nazi’s en de socialisten. Het kost hem meer moeite de – eveneens evidente – verschillen te zien.
Het zijn dergelijke associaties die hij moet overwinnen om het bos te leren waarderen. Alsof het bos door deze associaties per definitie een schuldig landschap is, om met Armando te spreken.
Uiteindelijk is Bosgevoel een hele positieve beschrijving geworden van het Nederlandse woud: geen gesomber en geklaag, maar bewondering, ontzag, en ook verwondering. Fraaie landschappen, rust, stilte, natuur, het is er allemaal. Dat dit hier kan, in een van de minst beboste landen van Europa! En Vuijsje ontmoet dan ook nog aardige mensen. Aan het eind van zijn wandeling en zijn boek heeft Vuijsje zijn eigen scepsis overwonnen, al vindt hij voor zijn vervoering niet echt de woorden. Al met al is het toch een prestatie van die bomen! Het Nederlandse bos heeft een ambassadeur gevonden.
Geen reacties