Boekenstrijd

Het is een vreemde ervaring om het boek Ons betere ik van Steven Pinker nu te lezen. Pinker vertelt in meer dan 1000 pagina’s dat de mens minder geweld gebruikt. Maar iedere keer als ik het nieuws check zie ik de verhalen over Syrië en Irak. Of een bericht over een dreigende genocide in Zuid-Soedan. Of de wapenstilstand in Oekraïne die dagelijks wordt geschonden. In Rusland is een man aan de macht die geen heilig ontzag heeft voor de grenzen van buurlanden. In Amerika won een man de verkiezingen die met onvoorspelbare acties de spanning kan laten oplopen. De Filipijnen worden geregeerd door een man die trots is op zijn dodelijke acties tegen drugsdealers. En dan lees ik weer: We leven in het meest vreedzame tijdperk in het bestaan van onze soort. Dus de grote vraag: Is dit echt waar? En zo ja, hoe houdbaar is dat? Oude Testament Met een grote hoeveelheid data en grafieken probeert Pinker aan te tonen dat de mensheid een stuk vredelievender is geworden in de loop van de geschiedenis. Oorlog, moord, wreedheid tegen dier en mens, of terrorisme: het is allemaal afgenomen. En terwijl Pinker zijn best doet om niet te veel de toekomst…

Thomas More staat bekend als de schrijver van Utopia en voor de oudere lezers misschien als katholiek heilige. Minder bekend is zijn rol als fervent tegenstander van ketters en als auteur van geschriften met een belangrijke rol voor poep, stront, achterwerken en scheten. En dat is nog maar een greep uit de verdiensten en activiteiten van deze Engelsman uit de 16e eeuw. Hij was diplomaat, kanselier (zeg maar premier), rechter, vertegenwoordiger van een belangrijk gilde in Londen, humanist, publicist en biograaf van Augustinus én humorist. Omdat het 500 jaar geleden is dat Utopia verscheen, is er nu weer veel aandacht voor More, onder andere met de vertaling van een uitgebreide biografie door Peter Ackroyd. Het toeval wil dat mijn grootvader Theo Schlichting in de jaren dertig een biografie over de toen net heilig verklaarde Thomas More schreef. Hij deed dat uit grote bewondering, zoals uit het voorwoord blijkt, en omdat More in Nederland te weinig bekend was. Dat is ergens merkwaardig vanwege de nauwe band tussen More en de grote Nederlandse humanist Erasmus. Ze waren in een deel van hun leven de beste vrienden die volop met elkaar spraken en correspondeerden in het Latijn, de taal die ze gemeenschappelijk hadden….

De laatste tijd wordt weer veel gespeculeerd over de vraag wat er zou zijn gebeurd als de Verenigde Staten in Syrië hadden ingegrepen nadat dictator Assad in 2013 chemische wapens had gebruikt. De Amerikaanse president Barack Obama had gezegd dat Assad daarmee ‘een rode lijn’ zou overschrijden. Maar zoals bekend zag de Amerikaanse regering van ingrijpen toen bleek dat ze geen steun kreeg van de Britten en van het eigen Congres. We zullen nooit weten wat er was gebeurd als een aanval van de Verenigde Staten er wel was gekomen. Het niet ingrijpen van de Verenigde Staten in een belangrijk internationaal conflict heeft een fraaie parallel in het conflict in Vietnam. Dat blijkt uit de klassieker Hell in a very small place van journalist Bernard Fall  over de belegering van Dien Bien Phu in 1954. Het boek verscheen in 1966, een jaar voordat Fall om het leven kwam In Vietnam. In dit boek doet hij met oog voor gruwelijke en menselijke details verslag van een inderdaad helse strijd, een veldslag die in het rijtje Stalingrad en Waterloo thuishoort. Hier werd een grootmacht verslagen.   De Fransen, kolonisatoren van Indochina, waren al sinds 1945 aan het vechten met de Viet-Minh, de…

Het portret van oom Wim hing boven de schoorsteenmantel van opa en oma in de Valeriusstraat in Amsterdam-Zuid, maar over Wim werd nooit gesproken in de familie Kooijmans. Wim was dood en was niet oud geworden, zoveel was de kleinkinderen wel duidelijk, maar het verhaal daar achter bleef onduidelijk. Nog raadselachtiger werd het toen de kleinkinderen er achter kwamen dat Wim verzetsheld was geweest. Waarom zou je daar niet over praten? Historicus Luuc Kooijmans, neef van oom Wim, heeft het verhaal verteld in een beklemmende en pijnlijke familiegeschiedenis tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog. Vader Kooijmans, Luucs grootvader, was een koppige en kortzichtige protestant, die al voor de oorlog de kant van de NSB had gekozen. Dat leidde tot een schisma in het gezin, waarin een enkeling de kant van vader koos, anderen het verzet steunden en weer anderen te jong waren om zelf te kiezen. Wim sloot zich aan bij de Inlichtingendienst, een verzetsgroep die poogde militaire informatie door te geven aan de geallieerden. Maar hij werd opgepakt, gemarteld, ter dood veroordeeld en geëxecuteerd. Ondertussen maakte ‘vader carrière te maken in het onderwijsveld door zijn nationaalsocialistische gezindheid nadrukkelijk te ventileren. Een dochter sloot zich aan bij de Arbeidsdienst…

De toekomst haalt ons soms in, schrijft Christopher Coker in het boek Future War. Voorspellingen komen uit, al zijn ze amper gedaan. Zo schreef de Fransman Jaques Attali ongeveer tien jaar geleden over religieuze groeperingen die landen zouden veroveren. Zie hier Islamitische Staat. De toekomst is kenbaar juist omdat die op het heden lijkt, dat is het uitgangspunt van dit werk over de toekomst van oorlog. Dit is geen catalogus vol technische snufjes zoals drones, exoskeletten en nanobots die de oorlogvoering zullen veranderen. Het gaat om welke rol oorlog krijgt en de verhouding van de mens met de techniek en uiteindelijk zichzelf. Meer dan bij de fabrikanten van hardware gaat hij te rade bij science fiction schrijvers en filosofen. Want het denken over de toekomst geeft mede vorm aan die toekomst. Maar het meest geeft het verleden daar richting aan. Techniek wordt al eeuwen gebruikt om de slagkracht en het uithoudingsvermogen van soldaten te vergroten. Dat gaat steeds verder, van de vuistbijl naar elektromagnetische stimulatie van de hersenen. Er komt misschien een pil tegen post traumatische stress stoornis. Coker stelt dat het onderscheid tussen mens en machine al wegvalt: ze maken beiden deel uit van een systeem, kunnen niet zonder…

Sommige boeken ken je al of denk je te kennen zonder ze gelezen te hebben. Het boek van Francis Fukuyama ‘The end of history and the last man’ is er zo een. Een klassieker die sinds de verschijning in het begin van de jaren negentig talloze malen is geciteerd en geanalyseerd als de uiting van een tijdgeest. Het boek kwam voort uit een essay dat Fukuyama eerder schreef voor The National Interest, meer dan 25 jaar geleden. Nooit te laat om toch een keer van kaft tot kaft door te nemen. (lees hier de bespreking van Identiteit van Francis Fukuyama) Relevant Eerste vraag is of ‘The end of history’ nog relevant is. Vaak is verklaard dat Fukuyama het bij het verkeerde eind had en dat de geschiedenis toch is door gegaan. Vooral de aanslagen van 11 september 2001 en de daaropvolgende ‘War on terror’ zouden daarvoor het bewijs zijn. Toch haalt de groei van het islamitisch radicalisme de these van Fukuyama niet daadwerkelijk onderuit, maar dat betekent niet dat die overtuigend is. Fukuyama stelt dat ‘de geschiedenis’ tot een einde is gekomen na de Koude Oorlog, omdat er geen ideologische tegenstander van de liberale democratie meer is. Dat model is…

Ooit werd het Ottomaanse rijk de zieke man van Europa genoemd. Nu is Europa de zieke vrouw van de wereld, achterblijvend op tal van gebieden. De diagnose wordt in dit boek gesteld door Guy Verhofstadt. De hyperenergieke leider van de liberalen in het Europees Parlement, gaat er hard in. De Europese Unie faalt op alle fronten: economisch, politiek en moreel. De politieke leiders van de EU zijn vergeten wat het doel was van het doel van de oprichters. In de eurocrisis schoven ze vooral de problemen voor zich uit. Een echte interne markt is er niet, ten nadele van werknemers en bedrijven. Op de komst van vluchtelingen is geen adequaat antwoord waardoor de EU de ‘doodgraver’ is geworden op de Middellandse Zee. In de internationale politiek is de EU een dwerg, die niet de militaire of politieke slagkracht heeft om crises aan de randen adequaat tegemoet te treden. De EU slaagt er zelfs niet in een semi-autocratische heerser als Victor Orbán bij de les te houden. Wat is de remedie? Patiënt Europa moet volgens Verhofstadt behandeld worden met een krachtig federaal medicijn. Hij stoft een vergeten grondwetsvoorstel uit 1952 af, waarin werd voorgesteld een Europese regering, parlement en leger te vormen….

Korte inhoud: De kruistochten van 1096 tot 1291 beschreven door de ogen van Arabische kroniekschrijvers. De Franken worden gezien als onstuimige barbaren die handig gebruik maken van de verdeeldheid in moslimse kringen. Een boek vol geweld, bedrog, oorlog, intrigerende personen, een beetje culturele uitwisseling. Game of thrones, maar dan echt. Stelling van het boek: De kruistochten zijn nog steeds relevant. Stijl: Levendig, anekdotisch. Geschikt voor: Iedereen die de huidige situatie in het Midden-Oosten wil begrijpen. Wreedheden inclusief onthoofdingen, onbetrouwbare bondgenoten, moordaanslagen, religieus fanatisme, sektarisme, handel in slaven, strijd om heilige plaatsen en de betrokkenheid van strijders van heinde en verre. Dat lijkt een tamelijk adequate beschrijving van Het Midden-Oosten vandaag de dag. Maar deze opsomming van deze fenomenen komt rechtstreeks voort uit de beschrijving van de kruistochten tussen 1096 en 1291 door Arabische kroniekschrijvers en al tijden geleden verzameld en gebundeld door Amin Maalouf. De actualiteit van deze gebeurtenissen is verbijsterend. Jeruzalem De inval van de Franken en het succes van de Eerste Kruistocht is een grote deceptie voor de moslims. De Franken, die met een niets ontziende meedogenloosheid huishouden in veroverde steden, bezetten/bevrijden Jeruzalem in 1099. De verdeeldheid van de moslims speelt hen in de kaart. Doet dat niet denken…

Korte inhoud: China wordt machtiger, en volgens de klassieke theorieën van de internationale betrekkingen veroorzaakt dat spanningen. Want andere landen kunnen zich bedreigd voelen en worden minder machtig. Hoe verhoudt de opmars van China zich tot de buren in Azië en wat zijn de kansen dat de potentiële en al voorkomende conflicten tot een serieuze confrontatie leiden? Stelling van het boek: Vrede in Azië is niet verzekerd. Stijl: Academisch. Voor wie: Serieuze studenten van de Chinese betrekkingen met de buitenwereld. De Belgische onderzoeker Jonathan Holslag werd bekend met zijn boek De Kracht van het Paradijs, het hier ook positief besproken werk over Europa. Een ander aandachtspunt van hem is China, waar dit korte boek aan gewijd is. En wederom zet hij zaken op scherp, zoals hij het zelf in zijn inleiding zegt. Want er is reden tot zorg. De oorspronkelijke versie van dit boek heet zelfs China’s coming war with Asia (wat ook wel een beetje vreemd is, aangezien China deel is van Azië). De opkomst van China is niet te verenigen met de belangen van de buren en van de Verenigde Staten. Ook al doen de leiders nog zo hun best om de groei van China te portretteren als iets…

Een bevlogen geschiedenis van de mensheid die door drie revoluties werd wat ze nu is: de dominante diersoort op aarde. Lees ook de bespreking van het nieuwe boek van de schrijver van Sapiens, Homo Deus, over de toekomst van de mensheid en van 21 lessen voor de 21ste eeuw over onze actuele problemen