Boekenstrijd

  Gesprekken tussen gelovigen en ongelovigen leiden vaak nergens toe, hooguit kunnen ze tonen hoe ver hun werelden uit elkaar liggen. De discussie tussen de uitgesproken atheïst Sam Harris en de liberale moslim Maajid Nawaz, weergegeven in een door Harvard University Press uitgegeven boekje van 132 pagina’s, is daar een uitzondering op. De Amerikaan Harris is een felle criticus van religie in het algemeen en dus ook van de islam. Nawaz is een Brit van Pakistaanse afkomst. Hij was aanhanger van de islamistische beweging Hizb ut Tahrir en belandde vanwege zijn opvattingen in een Egyptische cel.  (Zijn levensverhaal is te lezen in het indrukwekkende Radical).  Na zijn vrijlating en terugkeer naar Groot-Brittannië heeft hij een radicale ommezwaai gemaakt. Hij werd mede-oprichter van de anti-extremistische denktank Quilliam Foundation, was (verliezend) kandidaat voor de Liberaal-Democraten in de laatste parlementsverkiezingen en heeft een aanzienlijke invloed gehad op het anti-extremismebeleid van de Britse premier David Cameron. Nawaz is een bekende deelnemer aan Engelstalige debatten over de islam, terrorisme en radicalisering. In 2010 ging hij met Ayaan Hirsi Ali de strijd aan over de stelling of islam een religie van oorlog of van vrede was. Nawaz verdedigde dat laatste. Harris betwijfelde of hij wel eerlijk was,…

Over Islamitische Staat zijn ondertussen boekenplanken volgeschreven (zie hier, hier en hier), maar over de Nigeriaanse terroristische beweging Boko Haram is weinig verschenen. De opstand van Boko Haram van Manon Stravens is voor zover ik weet het eerste algemene, Nederlandstalige boek daarover. Het blijkt een taai onderwerp te zijn. Van welke kant het verhaal van Boko Haram ook benaderd wordt, het blijft het domein van speculaties, gissingen en onbevestigde verhalen. Het begint bij de naam. Betekent Boko Haram inderdaad ‘westers onderwijs is verboden’? Dat is waarschijnlijk te simplistisch. De beweging heet eigenlijk Jama’atu Ahlul Sunna li Da’awati wal Jihad,  Hoeveel strijders heeft Boko Haram? Dat is onbekend. Wat is nu precies de ideologische boodschap? Daar valt wel wat over te zeggen, maar echt duidelijk wordt het niet. Werken lokale bestuurders in het geniep samen met BH? Dat is zeker waarschijnlijk, maar keihard bewijs ontbreekt. Hoe zit de organisatie in elkaar? Bekend is dat de nogal wispelturige leider Abubakar Shekau de touwtjes in handen heeft, maar verder is het mistig. Toch word je van dit boek wel wijzer over Boko Haram. Stravens schetst de complexe ontstaansgeschiedenis van de beweging, in een zeer religieus land, waar christenen en moslims concurreren in geloofsijver,…

De Verenigde Staten is al meer een decennium in oorlog met de Islamitische Staat en zijn voorgangers. Daarom is de verbazing die er eind 2014 opstak over de strijd met IS (of ISIS) merkwaardig, noteren Hassan Hassan en Michael Weiss in hun boek ISIS, inside the army of Terror. Wat is de context waarin IS zijn successen kon behalen? De auteurs benadrukken twee zaken, die met elkaar samenhangen. IS belichaamt het revanchisme van de soennieten die na de inval in Irak in 2003 naar de zijlijn werden gedreven. IS drijft op de angst van soennieten voor de sjiieten. Daarbij werd IS gesteund door vele voormalige officieren van het leger van Saddam Hussein. Hij had geprobeerd het militante islamisme onschadelijk te maken door zelf meer islamitisch te worden. Maar zoals anderen hebben ervaren is het gevaarlijk om met het islamisme te flirten. IS is de onechte en extremere zoon van Hussein, die ook al de sjiieten bestreed. Steun voor jihadisten in Irak kwam er ook van buurland Syrië. Bashar al-Assad steunde Al Qaida in Irak met het doel de VS af te schikken en om de aandacht af te leiden.  Toen in 2011 de revolutie in dat land uitbrak, deed Assad…

  Nu Islamitische Staat met aanslagen in Parijs, Beiroet en de Sinaï toeslaat is het zaak de kennis over ‘de vijand’, zoals Mark Rutte IS noemt, te vergroten. Probleem is dat er veel onbekend is over IS. Boeken over IS beginnen standaard met een verantwoording over de keuze voor de term om de beweging aan te duiden: IS, ISIL of ISIS (boeken die de term Daesh gebruiken ben ik nog niet tegengekomen). Maar misschien zou het beter zijn als ze eerst uitleggen wat we niet weten.   Maar juist het niet-weten maakt dit uiteraard een spannend onderwerp. Daar kunnen auteurs heel verschillend mee omgaan: zo veel mogelijk opschrijven wat er wel bekend is, al gebeurt dat vooral van buitenaf, of om een pijp op te steken en te proberen met analyse de verwarring te beperken. Het boek van correspondent Judit Neurink is overwegend een journalistiek verslag, vol met citaten van mensen die werden geconfronteerd met Islamitische Staat, (ze gebruikt de term ISIS omdat het merendeel van de moslims IS geen islamitische staat vindt). Het is een toegankelijk werk geworden, met veel menselijke verhalen, dicht bij de grond. Het geeft een duidelijk, zij het beknopt overzicht van de wordingsgeschiedenis van IS. De…

Korte inhoud: Het gevangenisdagboek van een van de Guantánamo gevangenen, die al elf jaar vast zit zonder dat er enig redelijk vermoeden van schuld lijkt te zijn. Een verhaal over foltering, sadisme, isolement, en het verzet daartegen. Stelling van het boek: De Amerikanen verraden zichzelf door mij op deze manier vast te houden. Stijl: direct, simpel. Geschikt voor: iedereen die wil weten hoe het er op Guantánamo aan toe gaat en dat wil horen van een gevangene zelf.

Korte inhoud: Beschrijving van de opkomst en achtergrond van Islamitische Staat, de meest extreme terroristische beweging die de wereld kent. De nadruk ligt op de beschrijving van hoe IS zichzelf presenteert aan de buitenwereld door propaganda en ideologie.   Stelling van het boek: IS onderscheidt zich door de publieke wreedheden en het eindtijddenken. Stijl: Eerder journalistiek dan wetenschappelijk. Behoorlijk wat herhaling. Geschikt voor: Iedereen die iets meer wil weten over IS dan in de kranten staat.  

Korte inhoud: Een verslag uit de eerste hand over de actie waarbij Al Qiadaleider Osama bin Laden werd gedood, beschreven door een van de leden van Seal Team Six. Hij schreef het boek zonder toestemming van het Pentagon en wijkt hier en daar af van de officiële versie. Stelling van het boek: De actie tegen Osama bin Laden was niet bijzonder, maar toch ook wel. Stijl: Ooggetuigenverslag, grotendeels chronologisch. Geschikt voor: iedereen die meer wil weten over de actie tegen Osama Bin Laden en de werkwijze van de Navy Seals.

Korte inhoud: Een onschuldige Koerdische Syriër wordt eerst door Al Qaida en later jarenlang door de Amerikanen in Guantánamo Bay gevangen gehouden, gefolterd. Een autobiografisch relaas, dat dicht bij de gebeurtenissen blijft. Stelling: De Amerikaanse regering is bijna net zo fout als Al Qaida. Stijl: ‘Ik vertel je wat er is gebeurd’ Geschikt voor: liefhebbers van echt gebeurde horrorverhalen Waardering:

Korte inhoud: Wat zou er gebeuren als Osama Bin Laden terecht had gestaan in New York voor de aanslagen van 11 september? Een fictieve geschiedenis, compleet met getuigenverhoren en een zeer actieve rol voor Bin Laden zelf, ontsproten aan het brein van advocaat Knoops. Stelling van het boek: Het is lastig te bewijzen dat Osama Bin Laden verantwoordelijk was voor de aanslagen van 11 september Stijl: Goedkope rechtbankthriller. Geschikt voor: Samenzweringstheoretici, rechtbankjunkies. Waardering:

Na de Koude Oorlog was er even het idee dat we in een vreedzame, nieuwe wereld terecht zouden komen, waar democratie en kapitalisme zich als vanzelf verder zouden verspreiden. In ieder geval sinds elf september weten we beter. Maar wat weten we eigenlijk, behalve dan dat er nieuwe bedreigingen zijn? De politieke filosoof Philip Bobbitt doet een poging dat uit te leggen in een veelomvattend boek. Met zeer uitgesproken opvattingen en een niet mis te verstane boodschap trekt hij ten strijde tegen allen die de oorlog tegen terrorisme niet serieus nemen, maar ook tegen diegenen die denken dat nu alles geoorloofd is. Bobbitt houdt zich niet alleen bezig met beschrijving en analyse, hij geeft ook zijn eigen prognoses en doet aanbevelingen voor beleid. Zijn boek gaat over de constitutionele verhoudingen in de Verenigde Staten, maar ook over de Spaanse furie in Antwerpen in 1576, de verspreiding van kernwapens en de vraag of martelen is toegestaan. Het ene moment is het nogal abstract, op een ander punt is het erg gedetailleerd in zijn historische verslagen. Het vraagt daarmee nogal wat van de lezer. Maar de inspanningen worden beloond.