De oorlog tussen Polen en de jonge Sovjet-Unie in 1920 staat niet bepaald in het geheugen van de gemiddelde West-Europese burger gegrift. Op zijn best is die bekend als een van de uitlopers van de burgeroorlog tussen de ‘Witten’ en de ‘Roden’ die na de Oktoberrevolutie uitbrak.
Polen was na de Eerste Wereldoorlog herrezen als onafhankelijke staat. Maar het was onduidelijk waar de grenzen getrokken zouden worden. In het Oosten zou dat ‘op de grond’ besloten worden. Maar de strijd met de Sovjet-Unie dreigde aan het korte bestaan een einde te maken.
Historicus Adam Zamosky, bekend van 1812, ontrukt deze kleine oorlog aan de vergetelheid in een beknopt boek. Hij richt zich vooral op de militaire kant van de zaak, wat het een beetje eenzijdig maakt. Hij interesseerde zich al jaren geleden voor deze gebeurtenissen en sprak nog een aantal van de betrokkenen. (Een van de buitenlandse bezoekers in die tijd was de Nederlandse journalist en ‘revolutieverzamelaar’ George Nypels.)
Voor de bolsjewieken leek Polen de ideale springplank om de revolutie naar Europa in te exporteren, richting het gistende Duitsland. Zij trokken het eerst op. Een regering in ballingschap stond al in de coulissen om de macht in Polen over te nemen van Jósef Piłsudski, de 51-jarige patriot die na een leven als rebel en militair vond dat hij de leiding moest nemen. Hij droomde van een bufferzone van bevriende staten, bestaande uit Oekraïne en Litouwen. Daarachter zou Polen veilig zijn.
Lenin viel aan, Piłsudski vocht terug, aanvankelijk met groot succes. De Polen veroverden Minsk en Kiev. De snelheid van de opmars leek wel op de Blitzkrieg, hoewel tanks en vliegtuigen een zeer ondergeschikte rol speelden. Want in deze strijd waren infanterie maar ook de cavalerie beslissend. De mankracht werd soms geteld in ‘sabels’.
De Sovjets hadden tijd nodig om zich te herstellen. Maar eenmaal op krachten joegen ze de Polen voor zich uit. Die kregen geen tijd om op adem te komen, tot ze voor de poorten van Warschau stonden. Er werden in allerijl vrijwilligers bataljons opgericht in een wanhopige poging de bolsjewieken te stoppen.
Met een briljante tangbeweging lukte dat. Piłsudski wist de Russische strijdmacht in tweeën te hakken en op te rollen. In een paar dagen werd de Russische aanval omgebogen in een grote terugtocht. Goliath was op de knieën gedwongen door David. Vrome Polen dankten uiteraard de maagd Maria, maar koelere geesten prezen vooral het strategisch inzicht van Piłsudski.
Deze oorlog was vooral belangrijk om wat die verhinderde. De opmars van het communisme werd gestuit. De Sovjet-doctrine werd omgeturnd naar ‘socialisme in een land’. De Midden-Europese landen kregen een adempauze, waarin ze voor het eerst zelfbeschikking en democratie konden ondervinden, tot daar twintig jaar later een einde aan werd gemaakt. Heel democratisch was Polen overigens niet. In 1926 pleegde Piłsudski een staatsgreep. Maar zelfs dat was beter dan buitenlandse overheersing.
Adam Zamoyski, Warsaw 1920.
Lenin’s failed conquest of Europe (2008)
Geen reacties