In dit ambitieuze werk past de academische omnivoor Diamond Jared inzichten uit de psychologie toe op nationale crises in het verleden, heden en toekomst. Hij identificeert in Omwenteling twaalf factoren die bepalen of een land succesvol met een crisis omgaat. Dan gaat het bijvoorbeeld om de erkenning van de crisis, de acceptatie van de eigen verantwoordelijkheid daar iets aan te doen, de steun van andere landen en het afbakenen van de problemen. Net als personen kunnen landen beter of slechter uit een crisis komen.
Zijn ‘blauwdruk van twaalf factoren’ past hij vervolgens toe op Finland, Chili, Indonesië, Duitsland, Japan en Australië. Die landen koos hij omdat hij er zelf een band mee heeft. Veelvuldig maakt hij gebruik van zijn contacten in die landen, bijvoorbeeld als hij de meningen van zijn Chileense vrienden over dictator Pinochet weergeeft. Die selectie en het gebruik van deze bronnen geeft het boek een persoonlijk tintje, maar het heeft ook iets willekeurigs.
Ieder van die landen is een voorbeeld van een of meer van de psychologische factoren die hij eerder heeft aangewezen. Zo was Finland realistisch als het ging om de verhouding met de Sovjet-Unie, kwam Duitsland na de Tweede Wereldoorlog in het reine met zijn verleden. En leerde Japan in de negentiende eeuw van buitenlandse voorbeelden, met behoud van eigen identiteit.
De beschrijving van crises uit het verleden is een aanloop naar de analyse van huidige problemen. De VS lijdt onder het onvermogen politieke compromissen te sluiten. Japan kampt met vergrijzing en de achtergestelde positie van vrouwen. En dan zijn er de wereldproblemen als de dreiging van kernwapens, klimaatverandering en ongelijkheid. Bij het aanpakken van die categorie problemen zijn er weinig voorbeelden waar we ons aan kunnen spiegelen en hulp van buitenaf is ook niet te verwachten. Toch is Diamond niet pessimistisch. Door samenwerking, zoals in de Europese Unie maar ook op kleinere schaal, en door te leren van het verleden is het mogelijk de problemen op te lossen, stelt hij.
Helicopterview
Diamond baarde eerder opzien met zijn boeken Paarden, zwaarden en ziektekiemen en Ondergang, waarin hij ook een grote greep deed naar de wereldgeschiedenis. Hij was daarmee een inspriratiebron voor bijvoorbeeld Yuval Noah Harari. Omwenteling past in die lijn, maar is minder opzienbarend en de opzet wringt. Bij de vergelijking tussen nationale en individuele crises zijn vraagtekens te plaatsen. Diamond stapt te makkelijk over de in het oog springende verschillen tussen naties en individuen heen. Naties zijn geen eenheden, maar een samenstelling van allerlei groepen, belangen en partijen.
De van de psychologie afgeleide factoren die Diamond hanteert zijn dermate breed dat ze altijd wel van toepassing zijn. Hij hanteert die factoren teveel als een model, waar landen al dan niet aan kunnen voldoen. De cruciale invloed van macht in de internationale en nationale verhoudingen komt veel te weinig aan de orde.
Diamonds beschrijvingen van de diverse crises zijn aardig, maar zeker niet vlekkeloos en wat oppervlakkig. De helicopterview levert hier en daar fraaie uitzichten op, maar cruciale details gaan verloren.
Een andere versie van deze bespreking verscheen in Elsevier Weekblad
Geen reacties