Boekenstrijd

‘De vos weet van alles, maar de egel weet een groot iets’. Deze spreuk van de Griekse denker Archilochus heeft de Britse filosoof Isaiah Berlin in 1951 gebruikt om een verschil aan te duiden tussen twee types denkers, kunstenaars en schrijvers. ‘De vos’ verkent het veld wijd en zijd, snuffelt hier eens aan, laat daar een spoor achter, maar laat zich niet vastpinnen. ‘De egel’ is minder avontuurlijk, maar weet een ding goed, hoe zich te verdedigen. Zo vallen allerlei mensen in te delen. Wie deze website vaker leest, herkent streken van de vos. Allerlei onderwerpen komen er langs, pogingen tot beperkingen tot een terrein falen steeds. Een egelwebsite houdt zich met een onderwerp bezig, bijvoorbeeld deze site over Friedrich Nietzsche. Die Duitse filosoof was volgens Berlin een egel, iets waar ik denk discussie over mogelijk is. Maar de analogie van de twee diersoorten is maar een opstapje in dit essay. Die vergelijking wordt door Berlin vooral gebruikt om een verhaal te vertellen over de Russische schrijver Lev Tolstoj, en vooral over diens geschiedfilosofie. Tolstoj zag de geschiedenis als een ongestuurde opeenvolging van gebeurtenissen, hij nam afstand van theorieën over grote begrippen en krachten die de geschiedenis zouden sturen. Die…

In zijn boek De prijs van het paradijs heeft de Britse journalist Iain Overton een ambitieus doel: hij wil de opkomst van het zelfmoordterrorisme verklaren. Hij gaat daarvoor op stap: naar de Kerk van de Verlosser op het Bloed in Moskou, de plek van de eerste moderne zelfmoordaanslag in 1881, naar Japan, Sri Lanka, New York en het Midden-Oosten. Overton mengt reportage met zakelijke beschrijvingen en mijdt ook de analyse niet. Die combinatie werkt heel goed, al is hij soms wat omslachtig. Overton neemt duidelijke standpunten in, maar schrijft niet vanuit een vooringenomen positie. Dat levert een afgewogen boek op. Betere wereld De dood van de zelfmoordterrorist is een stap naar een betere wereld. Dat is althans zijn overtuiging (de meerderheid is man). Dat doel kan verder weg liggen,  maar soms wacht de beloning voor de dader direct, in het paradijs met de bijna spreekwoordelijke 72 maagden. Zelfmoordterrorisme is, als andere vormen van terrorisme, het wapen van de zwakkere partij. Maar soms wint die daardoor de slag. Een aanslag op Amerikaanse militairen in 1983 in Beiroet leidde tot het vertrek uit Libanon. En dat succes smaakte naar meer. Overton maakt geen principieel onderscheid tussen het gebruik van zelfmoordacties in een…

Peter Frankopan schreef een succesvol geschiedenisboek over het gebied van het Midden-Oosten tot China: De Zijderoute. Het vervolg is De Nieuwe Zijderoutes, dat over niets minder gaat dan ‘het heden en de toekomst van de wereld.’ Er ontstaat langs die zijderoutes een ‘nieuwe wereld’ waarin niet langer het Westen de baas is.. In plaats daarvan komt in de eerste plaats China op, maar ook Rusland, Iran, Turkije, de staten in Centraal-Azië, Pakistan, India etc. Dat verhaal is natuurlijk al eerder verteld. Het is in zekere zin het verhaal van na de Tweede Wereldoorlog. De ‘grote feiten van de naoorlogse periode zijn de inzinking van Europa en de omhoogworsteling van Azië,’ zo schreef een Nederlandse commentator in 1948. (Geciteerd in Elastisch Europa van Robin de Bruijn). Japan was ooit het land dat de VS voorbij zou streven. In die zin is de vaak voorspelde opkomst van China, als het nu wel echt zo ver komt, de verwerkelijking van wat velen al lang dachten en hebben aangekondigd. Speeches Vreemd eigenlijk dat dit historisch perspectief in het boek van een historicus ontbreekt. Maar als dat het enige minpunt was, was het nog te billijken. Hij wil het immers over de toekomst hebben. Want…

Recente terroristische aanslagen hebben in West-Europa een gevoel van machteloosheid verspreid. Ondanks massale inspanningen van inlichtingendiensten, politie en leger kunnen terroristen overal toeslaan. Een weliswaar problematisch maar toch hoogontwikkeld land ‘in het hart van Europa’ is als falende staat afgeschilderd. Een kernmacht heeft de noodtoestand afgekondigd en laat die voorlopig voortduren. En hoe zit het met de mentale weerbaarheid. Wat kunnen ‘wij’ stellen tegenover zoveel doodsverachtend fanatisme? Ook in de inleiding van het boek van Frank Westerman is die twijfel te horen. ‘De terrorist heeft een doel. (…) hij ijvert voor een zaak die groter is hijzelf. Een ideaal. Maar wij?” Uit historisch oogpunt is deze pessimistische houding moeilijk te onderbouwen. Over het algemeen slagen terroristische bewegingen er niet in hun doelen te bereiken. De middelen van de staat, zelfs die van België, zijn sterker dan die van een handjevol fanatici. Maar de twijfels daarover zijn groot. Fraai, maar meanderend Westerman vraagt zich af wat wij tegenover het fanatisme van de terrorist stellen. Wie op grond daarvan een soort beginselverklaring van het vrije Westen verwacht, komt bedrogen uit. Er volgt een fraai, maar ook meanderend verhaal langs diverse fases van recente en minder recente terroristische acties (terakt is de compacte…

Op een grote conferentie die begin april 2016 in Amsterdam werd gehouden, was een van de sprekers de Chinese denker Zhang Weiwei. Zonder schroom toonde hij, ondersteund door plaatjes en grafieken, de kracht van het Chinese model. De manier waarop China de afgelopen dertig jaar economie en politiek had ingericht, dat was niet te overtreffen. Kijk maar naar de infrastructuur, de groei van de middenklasse and so on and so on.  Hoe China de maatschappij heeft ingericht, zou een voorbeeld zijn voor andere landen. Voor twijfel was bij hem geen plaats, problemen en complicaties die China ontmoet kregen amper plaats in zijn betoog en tegenwerpingen werden zo nodig met jij-bakken beantwoord. Dit is het China van het zelfvertrouwen, dat de westerlingen op eigen grondgebied de les komt lezen. Denkers Weiwei is een van de denkers die in het boek van filosoof/politicoloog Haroon Sheikh, De opkomst van het Oosten, aan het woord komt. Sheikh, verbonden aan de VU in Amsterdam, typeert hem als een interessante denker, een exporteur van Chinese waarden en ideeën. Maar hij bekritiseert hem ook, omdat hij China te veel op een voetstuk plaatst. Dat is opvallend omdat Sheikh zelf ook een zeer rooskleurig beeld schetst van de opkomst van…

Is Rusland na de val van de Sovjet-Unie een ‘Europees’ land geworden? Waarom is de confrontatie tussen Rusland en het Westen zo heftig is geworden? Dat zijn vragen die al jaren spelen in de internationale politiek en die in Nederland een nieuwe urgentie hebben gekregen door het referendum over het associatie-akkoord van de EU met Oekraïne, dat ook over onze verhouding met Rusland blijkt te gaan. In zijn boek De Wraak van Poetin wil Hubert Smeets wil vooral verklaren waarom de ‘Europeanisering’ van Rusland na 1990 is mislukt en welke gevolgen dat heeft. Smeets analyseert het pad van Poetin dat het vervolg is op het mislukte Europese project dat onder Michail Gorbatsjov in gang werd gezet, maar onder Boris Jeltsin al vastliep. In plaats van een parlementaire democratie kwam er een presidentiële republiek, in plaats van  een tot compromissen bereide vrienden werden Rusland en de EU buren met een ingewikkelde verhouding, in plaats van een open markteconomie ontstond in Rusland een neofeodaal kapitalisme waarin de staat het laatste woord heeft. De lijn van Poetin was in vele opzichten een voortzetting, in sommige opzichten met meer succes, van eerder ingezette lijnen. Maar de geschiedenis, of het nu het schisma van de…

Korte inhoud:  Het verhaal van de Russische vrouwen-actiegroep Pussy Riot die in 2011 internationale aandacht trok met een optreden in een kathedraal in Moskou. Journalist Masha Gessen geeft een gedetailleerd beeld van deze groep en verbergt haar sympathie voor Pussy Riot niet. Stelling van het boek: De leden van Pussy Riot zijn de dissidenten van tegenwoordig. Stijl: Journalistiek, mooi opgeschreven, dicht op de huid. Waardering: Geschikt voor: Pussy Riot-fans en Poetin-haters.  

Korte inhoud: Het Rusland onder Poetin is een schijnvertoning. Rusland is in feite een corrupt, niet democratisch land waar de burgers weinig rechten hebben. Dit boek wil het dagelijks leven van normale Russen laten zien, en dat stemt niet vrolijk. Stelling van het boek: Poetin deugt niet, het is logisch dat er verzet tegen hem is. Stijl: Journalistiek, helder, persoonlijk. Geschikt voor: Rusland-fans en Rusland-haters.

Korte inhoud: Zeer kritische biografie van Vladimir Poetin door Rusland-correspondent Peter D’Hamecourt. Poetin heeft een politiek systeem ontwikkeld waarin hij kan doen wat hij wil. Hij regeert als een mengeling van een tsaar en een Sovjet-leider over het land. Veel aandacht voor alle ellende in Rusland van de laatste tien jaar. D’Hamecourt vertelt het verhaal deels uit de eerste hand. Stelling: Poetin deugt niet. Stijl: Journalistiek, verhalend, beschrijvend. Geschikt voor: Algemeen publiek met belangstelling voor Rusland, onderzoekers van moderne politieke systemen. Waardering:

Op de vlucht voor de verveling in Nederland keert de jonge Bulgaarse vrouw Mer terug naar haar land van herkomst. Ze komt terecht in het wereldje van de Bulgaarse en Russische nieuwe rijken die met champagne, bladgoud en kaviaar strooien. Van gekkigheid weten ze niet waar ze hun geld aan uit moeten geven. Het onderscheid tussen boven- en onderwereld is volledig vervaagd. De jetset baadt in weelde tot de onvermijdelijke afrekening komt. De schrijfster van Vrouwen die mannen geloven is Maria Genova, een Bulgaarse die in Nederland journaliste werd. Ze schreef eerder boeken over het dagelijks leven tijdens de communistische overheersing in het Oostblok en over loverboys en vrouwenhandel.