Boekenstrijd

Toen ik jaren geleden een bundel ooggetuigenverslagen van de Tweede Wereldoorlog samenstelde, had ik een vaag idee wie Etty Hillesum was. Een zweverig type, iemand die niet in politiek geïnteresseerd was, maar in het innerlijk leven. Toch ging ik haar dagboek over de Tweede Wereldoorlog lezen, want misschien zou het een mooi fragment opleveren. Dat fragment had ik snel gevonden. Het ging over een bezoek aan de Gestapo. Ze beschreef dat ze niet bang was voor de SS’er die haar toesnauwde. Ze wilde hem begrijpen, niet veroordelen of haten. Ik was verrast door haar manier van schrijven en moest mijn oordeel enigszins bij stellen. Ja, het was wat zweverig, en misschien wel naïef, maar ook heel persoonlijk en zeer aansprekend. En het was anders, het opende een perspectief op de oorlog dat zeer weinig dagboekschrijvers uit die tijd boden. Tegelijk bleef Hillesum, Etty, een raadsel. Hoe kon een intelligente, belezen jonge vrouw, bovendien met allerlei connecties in linkse kringen, zo’n houding aannemen waarin ze verzet afwees en haar lot aanvaardde? Dat is een belangrijke vraag in de biografie die Judith Koelemeijer over haar schreef. ‘Hoe kon Etty voor de dood kiezen, terwijl haar het leven werd aangeboden?’, zo wordt het…

Hij kreeg de macht in handen, omdat de regering en de koning niet tegen de fascisten optraden. Hij hield de macht meer dan twintig jaar vast, verloor die even toen dezelfde koning hem ontsloeg na een rampzalig verlopen oorlog. Maar het was niet genoeg voor Mussolini. Met steun van zijn bondgenoot Nazi-Duitsland bleef hij in een deel van Italië heersen, tot het bittere einde. Je kunt Mussolini veel dingen verwijten, maar niet dat hij snel opgaf. Toch was hij niet de daadkrachtige politicus die iedere situatie beheerste, schrijft biograaf Hans Woller. Benito Mussolini was een twijfelaar, een man die afwachtte, die wikte en woog tot hij zijn belang kon doorzetten. Hij was ook iemand die compromissen kon sluiten en zijn radicale aard niet altijd volgde. Maar vaak genoeg deed hij dat wel, als hij de kans schoon zag, met desastreuze gevolgen in binnen- en buitenland. Mussolini lijkt vaak niet helemaal serieus genomen te zijn. Een schreeuwlelijk, die meer lawaai maakte dan dat hij kwaad aanrichtte. In de schaduw van Hitler leek hij een onbetekenende figuur. Als je dit boek hebt gelezen, of alleen al de hoofdstuktitels, denk je daar wel anders over. Mussolini was een totalitaire socialist en werd fascist….

Een paar jaar lang volgde ik Lodewijk Asscher van nabij. Hij was wethouder in Amsterdam, ik politiek verslaggever voor Het Parool in de Stopera. Asscher had in Amsterdam, zeker in het kringetje van bestuurders, politici en wat daaromheen loopt, groot aanzien. Hij was niet zomaar een politiek talent, maar het grote politieke talent. Partijleider, premier, het zou zomaar voor hem in het verschiet kunnen liggen. Hij was intelligent, behendig, snel met woorden, initiatiefrijk en niet bang. Hij had ook zwakke kanten. Op een gegeven moment viel op dat Asscher projecten die hij met veel poeha was begonnen geruisloos liet vallen als ze niet liepen zoals hij wenste. En hij was een uitgesproken moralist, die bijvoorbeeld iedere tegenstand tegen zijn Wallenplannen afschilderde als verdediging van de mensenhandel. Dan was hij iets te veel overtuigd van het eigen gelijk of gemotiveerd door de wens om te winnen. Het zijn twee punten die regelmatig terugkomen in de politieke biografie van Lodewijk Asscher, geschreven door journalist Wilfred Scholten. Zo beschrijft hij hoe partijleider Asscher stilletjes afzag van zijn luidruchtig verkondigde plan om een gezaghebbend essay over migratie te schrijven. Daar zaten toch te veel haken en ogen aan, het project bood te weinig kans…

Elon Musk werd  begin 2021  de rijkste mens ter wereld, met een geschat vermogen van zo’n 190 miljard dollar. Met een tweetje weet Musk de koers van zijn eigen bedrijf te beïnvloeden, en met de aankoop van 1,5 miljard dollar aan bitcoin ook de koers van die cryptomunt. De aankondiging dat mensen Tesla’s met bitcoin konden betalen droeg daar ook aan bij. Rond Elon Musk bestaat een hype. Zijn activiteiten, uitspraken en tweets worden op de voet gevolgd. Hij wordt gezien als een boodschapper van de nieuwe tijd, als de man die weet waar het heengaat met de wereld en de mensheid, de man die ‘de toekomst’ vormgeeft, zoals de ondertitel van dit boek luidt. Steeds is er reuring rond hem, vaak met urgente kwesties, zoals elektrische auto’s, ruimtevaart of de integratie van het menselijk brein met de computer. Of anders wel rond zijn onstuimige privé-leven. Twee encyclopedieën uitgelezen Ashlee Vance, auteur van zijn biografie, heeft moeite niet onder de indruk te raken van zijn hoofdpersoon. Hij probeert kritische afstand te houden, en ziet ook de zwakke, menselijke kanten van de ongedurige en soms wispelturige Musk. Maar toen hij zijn boek in 2015 voltooide zag hij een glorieuze toekomst voor…

Mark Rutte is fan van de Amerikaanse historicus en biograaf Robert Caro, een groupie zelfs, naar eigen zeggen. Caro schreef onder andere een biografie van de New Yorkse tycoon Robert Moses, maar zijn levenswerk is de meerdelige biografie van de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson. Caro volgt het leven van Johnson meer dan nauwgezet en pas in dit vierde deel komt het onderwerp van zijn biografie terecht op de plek waar hij van droomde: het Oval Office in het Witte Huis. Maar dat lukt hem aanvankelijk niet op eigen kracht. Na lang twijfelen besluit Johnson mee te doen aan de voorverkiezingen voor de verkiezingen van 1960, maar hij verliest van ene John F. Kennedy. Slow motion Verliezen is niet de gewoonte van Johnson. Hij heeft zijn hele carrière steeds gezorgd dat hij belangrijke functies verovert, met legitieme en minder legitieme middelen. En als hij een positie bekleedt wordt dat een plaats van macht, waar baantjes en gunsten worden verdeeld. Daarmee gaat hij door tot hij leider is van de meerderheid in de Senaat, kortweg Leader of Mr. Leader. Hij zorgt ervoor dat wetten worden aangenomen, dat vertrouwelingen op belangrijke functies in de Senaat. Als Leader is hij spil in Washington….

Thomas More staat bekend als de schrijver van Utopia en voor de oudere lezers misschien als katholiek heilige. Minder bekend is zijn rol als fervent tegenstander van ketters en als auteur van geschriften met een belangrijke rol voor poep, stront, achterwerken en scheten. En dat is nog maar een greep uit de verdiensten en activiteiten van deze Engelsman uit de 16e eeuw. Hij was diplomaat, kanselier (zeg maar premier), rechter, vertegenwoordiger van een belangrijk gilde in Londen, humanist, publicist en biograaf van Augustinus én humorist. Omdat het 500 jaar geleden is dat Utopia verscheen, is er nu weer veel aandacht voor More, onder andere met de vertaling van een uitgebreide biografie door Peter Ackroyd. Het toeval wil dat mijn grootvader Theo Schlichting in de jaren dertig een biografie over de toen net heilig verklaarde Thomas More schreef. Hij deed dat uit grote bewondering, zoals uit het voorwoord blijkt, en omdat More in Nederland te weinig bekend was. Dat is ergens merkwaardig vanwege de nauwe band tussen More en de grote Nederlandse humanist Erasmus. Ze waren in een deel van hun leven de beste vrienden die volop met elkaar spraken en correspondeerden in het Latijn, de taal die ze gemeenschappelijk hadden….

Gastrecensie: Bas Soetenhorst Als je afgaat op wat Pim Fortuyn in interviews en in zijn boeken heeft beweerd, moest zijn vader zich na de oorlog verantwoorden voor de bijzondere rechtspleging. Zijn lievelingstante was van adel. Hij was het lievelingetje van zijn moeder. Op het Mendelcollege in Haarlem was hij voorzitter van de debatingclub. Op persoonlijk advies van toenmalig KVP-voorman Norbert Schmelzer ging hij in 1967 sociologie studeren. Als student kreeg hij van zijn vader een voor die tijd forse maandelijkse toelage van zevenhonderd gulden. Hij speelde een vooraanstaande rol als studentenleider en was innig bevriend met voorman Ton Regtien. Hij wilde nooit lid worden van de CPN en toen zijn broer Joos bij een auto-ongeluk overleed, moest hij hem identificeren. In De jonge Fortuyn toont zijn biograaf Leonard Ornstein aan dat het allemaal onzin is. Fortuyn maakte een sprookjesachtige wereld van zijn verleden. Hij creëerde zijn eigen Efteling, waarin hij een loopje nam met de waarheid.  

Aung San Suu Kyi heeft bijna de status van een heilige. Ze heeft ondanks vele jaren huisarrest haar strijd tegen de junta van Birma nooit opgegeven en is altijd in geweldloos verzet blijven geloven. Ze is 'de ijzeren vlinder', zoals ze in een citaat in het boek van Jesper Bengtsson, één van de twee onlangs in het Nederlands verschenen biografieën, wordt genoemd. Sterk en fragiel. Onbreekbaar en kwetsbaar.

Korte inhoud: De niet geautoriseerde autobiografie van WikiLeaks-oprichter Julian Assange, een overzicht van zijn leven tot de publicatie van de Amerikaanse diplomatieke documenten. Maar omdat Assange er afstand van heeft genomen, is dit een merkwaardig product geworden. Stelling van het boek: Assange heeft misschien wat lastige karaktertrekken, maar hij is een strijder voor rechtvaardigheid. Stijl: literair-journalistiek Geschikt voor: Mensen die niet genoeg kunnen krijgen van WikiLeaks & Assange.

Korte inhoud: Zeer kritische biografie van Vladimir Poetin door Rusland-correspondent Peter D’Hamecourt. Poetin heeft een politiek systeem ontwikkeld waarin hij kan doen wat hij wil. Hij regeert als een mengeling van een tsaar en een Sovjet-leider over het land. Veel aandacht voor alle ellende in Rusland van de laatste tien jaar. D’Hamecourt vertelt het verhaal deels uit de eerste hand. Stelling: Poetin deugt niet. Stijl: Journalistiek, verhalend, beschrijvend. Geschikt voor: Algemeen publiek met belangstelling voor Rusland, onderzoekers van moderne politieke systemen. Waardering: