Boekenstrijd

Korte inhoud: Landen falen omdat de economische en politieke instellingen ten goede komen aan een kleine groep en de meeste anderen uitsluiten. De schrijvers illustreren dit aan de hand van tal van voorbeelden uit een groot deel van de geschiedenis. Alleen landen die er in geslaagd zijn een groot deel van de bevolking te betrekken bij de economische en politieke ontwikkelingen zijn succesvol en zullen dat blijven. Stelling van het boek: It’s the history, stupid. (dus niet de economie) Stijl: Academisch, maar wel toegangelijk. Wat herhalerig. Geschikt voor: iedereen die een verklaring zoekt voor het succes van bepaalde landen en het falen van andere. Of politieker gezegd die wil weten waarom het Westen economisch en politiek succesvol is en de rest niet, minder of slechts tijdelijk.

Korte inhoud: Anti-feministisch manifest. De schrijver probeert te bewijzen dat vrouwen de bevoorrechte sekse zijn: ze zijn altijd beschermd door mannen die het merendeel van het zware werk doen. Het feministisch idee dat de verhouding tussen man en vrouw fundamenteel moet veranderen is strijd met de menselijke natuur, onuitvoerbaar en ongewenst. Stelling van het boek: Vrouwen moeten niet klagen. Stijl: Provocerend, gedetailleerd maar toch selectief. Waardering: Geschikt voor: mannen en vrouwen. Niet geschikt voor: mensen met lange tenen of korte lontjes.

Korte inhoud:  Dit boek biedt inzicht in het denken over westerse overheersing in de negentiende en twintigste eeuw in het gebied van Turkije tot Japan. De schrijver probeert het fenomeen van de westerse overheersing van  ‘de andere kant’ te bekijken, van de kant van de ontvangers en dan via  ‘enkele van de intelligentste en sensitievste mensen’. Het beschrijft vrij uitvoerig het doen en laten en de opvattingen van een aantal in het Westen vrij onbekende politieke denkers, die worstelden met de vraag hoe ze de westerse overheersing konden combineren met hun eigen traditionele cultuur. Wat moest het antwoord zijn op de overmacht van het Westen: nationalisme, islamisme, confusianisme, militarisme? Mishra trekt de lijnen door tot het heden, waarin sommige landen hun achterstand inlopen en andere niet of nauwelijks. Stelling van het boek: Het Oosten heeft de overheersing door het Westen nooit klakkeloos geaccepteerd, maar ook geen sluitende manier gevonden om daar mee om te gaan. Stijl: Beschrijvend en analyserend. Mix van biografie  en ideeëngeschiedenis. Z Geschikt voor: anti-imperialisten, BRIC-gelovigen en declinisten. Ga hier naar de recensie van het boek Tijd van Woede van Pankaj Mishra.

Korte inhoud: De geschiedenis van het denken over en de realiteit van ‘het besturen van de wereld’, van het Concert van Europa tot de Europese Unie en de Bill Gates Foundation. Een zeer breed uitwaaierend verhaal over de plannen, intenties, successen en mislukkingen bij de pogingen de wereld te besturen. De Verenigde Staten speelt daarin de rol van boeman, internationale instellingen staan uiteindelijk ten dienste van de grootste macht. Stelling van het boek: Het idee om de wereld te besturen is achterhaald. Stijl: Zeer analytisch, maar niet altijd verhelderend. Geschikt voor: Doorzetters die meer willen weten over internationaal bestuur en zich niet laten afschrikken door omvang en taalgebruik

Een van de boeiendste historische vragen van het moment is: waarom overheerste het Westen en niet bijvoorbeeld de Chinezen die aan het eind van de (Europese) Middeleeuwen er zeker zo goed voor stonden? De Chinezen trokken zich terug in hun Rijk van het Midden, terwijl de Europeanen er op uit trokken om de wereld te veroveren. Maar nu de rollen omgekeerd lijken, is het goed om terug te gaan naar de geschiedenis van deze verhoudingen. Historicus Niall Ferguson schetst in brede lijnen de opkomst en dominantie van het Westen. Hij doet dat aan de hand van zes principes, door hem een beetje trendy als ‘killer apps’ aangeduid. Dat zijn competitie, medische wetenschap, wetenschap, werkethiek, consumptie en eigendom. Dat lijkt nogal beperkt op het eerste gezicht, maar Ferguson maakt er containerbegrippen van die tot de nok gevuld worden. Onder wetenschap valt bijvoorbeeld ook alle technologie, die het Westen een militaire voorsprong gaf. Onder eigendom valt ook de rechtstaat. In zijn uitwerking in zes hoofdstukken dwaalt hij nog verder af. Zijn zes begrippen zijn niet veel meer dan handige kapstokken waar van alles en nog wat aan gehangen kan worden. Het geheel is nogal fragmentarisch, soms bijna impressionistisch. Komt dat doordat dit…

Korte inhoud: De geschiedenis van de Amerikaanse betrekkingen met het Midden-Oosten sinds de stichting van de republiek in 1776 tot aan de oorlog van 2003 in Irak. Met de nadruk op de eerste honderdvijftig jaar, tot het einde van de Tweede Wereldoorlog. Bomvol anekdotes en mooie details uit rijk bronnenmateriaal, maar ook met heldere analyses. Stelling van het boek: De Amerikanen deden in het Midden-Oosten meer goed dan kwaad. Stijl: Historisch, inlevend, analytisch. Geschikt voor: Deze voormalige New York Times bestseller is geschikt voor een breed publiek.

Jeruzalem van Simon Sebag Montefiore bestaat uit 20 % religie, 20 % geweld, 20 % seks, 20 % politiek. Zeer levendig, met een overdaad aan kleurrijke details. Het verhaal van Jeruzalem is het verhaal van cyclische destructie en opbouw. Koningen, profeten, keizers, pashjas, gouverneurs, kolonisten en kruisvaarders veroverden de stad, vernielden het een en bouwden het andere op. Over iedere centimeter werd gevochten en bloed vergoten. Heiligheid ging hand in hand met geweld, intrige, verraad, overspel en hebzucht. Montefiore is geen historicus die uitlegt en duidt. Alleen in de epiloog doet hij dat een beetje. ‘Duizend jaar was Jeruzalem joods, vierhonderd jaar lang christelijk; dertienhonderd jaar lang islamitisch.’ Hij is een verhalenverteller en dat is hij met verve. Hij weet de personen tot leven te wekken, ook al figureren ze maar in een paar alinea’s.  

Gaat het Westen ten onder? Of is het al in onherstelbaar verval? Een bont gezelschap van ‘declinisten’ en ‘revivalisten’ probeert een antwoord te vinden op deze vraag. De een ziet een ‘nieuwe Amerikaanse eeuw’ in het vooruitzicht, een ander voorspelt de terugkeer naar ‘normale verhoudingen’ waarin China en India de grootste economieën waren. In zijn boek ‘De val van het Westen’ probeert Ian Morris op een beredeneerde manier een antwoord te geven op die vragen. Hij schuwt daarbij de grote greep niet. Zijn boek beslaat de hele geschiedenis van de mensheid en hij ontwikkelt een eigen systeem om de activiteiten te ordenen en in harde getallen weer te geven. Morris beschrijft niet alleen, hij becijfert en berekent, niet alleen over het verleden, maar ook over de toekomst. Hier is een boekhouder aan de gang, maar wel een met pretenties.

Overladen met prijzen is Congo van David van Reybrouck. De AKO Literatuurprijs en de Libris Geschiedenis Prijs sleepte hij binnen. Toch is het de vraag of literatuur en geschiedenis altijd een goed huwelijk vormen. Buiten kijf staat dat dit in veel opzichten een rijk boek is. Het staat tjokvol goede verhalen. Van Reybrouck vertelt de geschiedenis van Congo, een land met de omvang van een half continent, het liefst aan de hand van persoonlijke belevenissen. Die diept hij op uit obscure boeken en archieven, maar vooral heeft hij die boven water gehaald door interviews. Hij heeft tientallen gesprekken gevoerd met informanten, vooral met Congolezen. Hij heeft als Europeaan de Congolezen stemmen gegeven. De vermenging van wat lelijk oral history heet met andere bronnen is misschien wel een van de meest opmerkelijke en aantrekkelijke aspecten van dit boek.

Waar verschillende religies naast elkaar bestaan, ontstaan spanningen. Dat was vroeger zo, en dat is nu niet anders. Dat was de boodschap van de afscheidsrede van hoogleraar Nederlandse geschiedenis Piet de Rooy, die in een uitgebreidere versie als boekje is verschenen. De omgang met godsdienstige verschillen in Nederland in de afgelopen vier eeuwen was geen rustig terrein. De Rooy beschrijft vooral beperkingen, strijd en hatelijkheden. De protestanten gunden andere gelovigen weinig ruimte. De veel geroemde Nederlandse tolerantie was vaak ver te zoeken. Maar in vergelijking met een aantal andere landen was het relatief vreedzaam. Er zijn geen religieuze oorlogen gevoerd, maar dat heeft veel moeite gekost. Vooral de katholieken werden lange tijd gewantrouwd. Protestanten twijfelden aan de vaderlandslievendheid van katholieken. Processies waren verboden. Er was onder de protestanten angst dat de katholieken zich sneller zouden voortplanten. Opvallend dat dergelijke demografische angsten nu de kop opsteken als het om moslims gaat.