Boekenstrijd

Begin jaren negentig was het einde van de geschiedenis nabij. De Muur was gevallen, democratie en kapitalisme zouden overal zegevieren. De superioriteit van het westerse model was aangetoond en binnen de kortste keren zou de hele wereld in een groot Suburbia veranderen, een prettige, hoewel wat saaie omgeving. Dit was het ‘Vals ochtendlicht’ waar tegen de Britse denker John Gray zich in dit boek verzet. Niks einde van de geschiedenis, hernieuwde strijd zou er komen, en ook geen eenvormigheid, maar een competitie van verschillende soorten kapitalisme zou de toestand in de wereld bepalen.

De invloed van Vlaams Belang, voorheen Vlaams Blok, is veel groter dan gewenst. De partij wordt amper effectief weerwerk geboden en heeft daarmee in Vlaanderen het politieke klimaat verregaand beïnvloed, daarvan is de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Karel de Gucht overtuigd. Door de ‘zwijgspiraal’ is er een ‘vrij podium voor extreemrechts’overgebleven. En hetzelfde geldt, mutatis mutandis, voor Nederland waar Pim Fortuyn de grote aanjager is. De Gucht schreef zijn boek uit ongenoegen en onvrede: goede drijfveren. Hier en daar voor een Nederlandse lezer niet helemaal te vatten, biedt het een mooie weergave van het verzet van een klassieke liberaal tegen het oprukkende populisme. In Nederland zijn de liberalen daar niet toe in staat omdat ze te verbitterd zijn (Hans Dijkstal), er door aangetrokken worden (Rita Verdonk) of er geen raad mee weten (Mark Rutte).

  Oud-CDA-Kamerlid Sytze Faber kon de formatie van Balkenende IV van binnenuit volgen, via de fractie van de ChristenUnie. Dat leverde een opmerkelijk boekje op, over naïviteit en machtspolitiek, over idealen en praktijk, en vooral over gereformeerden in de politiek. Faber, het laatste Kamerlid voor de Anti Revolutionaire Partij (ARP), ziet veel verwantschap tussen die partij in haar laatste vijftien jaar en de huidige ChristenUnie. De ARP ging in het CDA op en dat werd onder invloed van Balkenende ‘een gewone (christelijk) conservatieve partij’. Faber is daar niet enthousiast over. Voor ideeën en idealen, voor betrokken politici moet je bij de ChristenUnie zijn.

Het moet weer leuk worden om links te stemmen. Dat is het doel van Joost Zwagerman met zijn vrijdag te verschijnen pamflet De schaamte voor links. Want mensen die nog links stemmen, doen dat met schaamte. Als bewijs voor zijn stelling haalt hij een stuk van Remco Campert uit 2002 aan. Dat is wat mager als bewijsvoering. Maar ook zonder cijfers of enige andere onderbouwing komt het verschijnsel niet onbekend voor. Of het bij andere partijen niet even groot is ('toch maar Balkenende', zullen heel wat rechtse stemmers bij de laatste verkiezingen hebben gedacht) blijft onbeschreven.

Eigen werk! Daadkracht en duidelijkheid Vijf jaar crisis in de VVD Addie Schulte & Bas Soetenhorst Uit het persbericht: “Het boek Daadkracht en duidelijkheid biedt een spannende reconstructie van de gebeurtenissen achter de schermen van de VVD en de dilemma’s waarvoor de partij zich tot op de dag van vandaag gesteld ziet. ” Hans Wiegel bij de presentatie:  “Het is een goed en gruwelijk boek, dat Addie Schulte en Bas Soetenhorst over de VVD hebben geschreven. Alles staat erin, het klopt, het is objectief.”   Besprekingen: ‘VVD staat op tweesprong’ Reformatorisch Dagblad Hans Wansink: ‘Zeer leesbare en waardevolle eigentijdse partijgeschiedenis’ Volkskrant Menno Hurenkamp: ‘Goed gecomponeerd beeld van een verscheurde partij, genadeloos in beeld gebracht’ NRC Duns Ouray: ‘Best een leuk boek’  Het Vrije Volk Jovd: ‘Ontluisterend beeld van een verscheurde partij’ Driemaster Eric Vrijssen: ‘Tja, daar komt Mark Rutte niet verder mee’ Elsevier Te koop: BOL  Van Stockum Uitgeverij Van Gennep

Het regent boeken van, met en over politici, dus de verkiezingen zullen er wel aankomen. Maar omdat die een half jaar eerder zijn dan gedacht, zijn het haastklussen. Sommige politici schakelen dan een journalist in, maar premier Jan Peter Balkenende is zelf achter het toetsenbord gekropen. Hij leefde zich op 3 oktober flink uit en schreef hij 28 brieven aan mensen die hij de laatste jaren had ontmoet, maar ook aan Jan Modaal en ‘ de kiezer’. Een kaftje eromheen en klaar is Kees.

Hoe slim is democratie? Is democratie de beste manier om een land te besturen, of alleen maar de minst slechte? Emeritus hoogleraar Herman van Gunsteren houdt in dit boek een gepassioneerd, zij het soms erg abstract betoog ter verdediging van de democratie. En daar trekt hij een paar actuele lessen uit. Van Gunsteren is erop uit te bewijzen dat democratie niet dom is, maar wijs. Dat roept de vraag op wat wijs en wat dom is. Die wordt helaas niet beantwoord.

Nederland stond niet in brand na de moord op Theo van Gogh. ‘ De meeste mensen hielden het hoofd koel,’ schrijft Ian Buruma relativerend. Juist de neiging van commentatoren, politici en ‘ wijsneuzen’ om op hoge toon te discussiëren zorgde voor een oververhitte sfeer, waarin incidenten enorm werden uitvergroot.

In deze verzameling eerder gepubliceerde artikelen en redevoeringen van wat vaak genoemd wordt de enige intellectueel in de Nederlandse politiek haalt Frits Bolkestein veel overhoop. Hij bedrijft een soort intellectueel hordenlopen, wat vermoeiende kanten heeft. Ook is de selectie niet al te kieskeurig. Een toespraakje van een paar pagina’s ter gelegenheid van de opening van een kunsttentoonstelling – abstracte kunst is aan hem niet besteed – staat er in, net zo goed als indringende beschouwingen over Kant, Fichte en Rawls.

Dit boek gaat over de vraag waarom intellectuelen dwalen, waarom slimme mensen domme dingen doen. Specifieker gaat het over intellectuelen die zich door antidemocratische bewegingen laten verleiden, zich daarbij aansluiten of de daden ervan goedpraten.