Boekenstrijd

Lees ook de recensie van de biografie van Geert Wilders door Arthur Blok   Het lezen van dit boek heeft iets voyeuristisch.  Nu is dat wel vaker zo met sterk persoonlijk getinte boeken waarin iemand zijn eigen leven en zielenroerselen blootgeeft. Maar bij Mijn zoektocht in Libanon is dat nog sterker het geval. Arthur Blok heeft het verslag van zijn speurwerk naar zijn eigen achtergrond als geadopteerde Libanees duidelijk gericht op zijn lotgenoten. Als buitenstaander – niet-geadopteerde – krijg je dan het idee dat het niet voor jou bestemd is. Dat maakt het ook lastig om er iets over te schrijven. Ik kreeg dit boek van Arthur, een collega-journalist die werkt voor persbureau Novum, nadat we samen een nogal saai congres van de PvdA in Zwolle hadden bezocht en op de weg terug erachter kwamen dat hij een boek had geschreven en ik een site had met boekenbesprekingen. Hij vertelde er enthousiast over. Een paar weken later kreeg ik het in handen. En ik heb het met plezier gelezen. Het is echt leuk geschreven. Arthur heeft er veel humor ingestopt. Dialogen beschrijft hij vermengd met grappige observaties of zijn eigen gedachten over het gesprek.  

Deze bundeling van artikelen van Arnon Grunberg, die eerder verschenen in NRC Handelsblad, wordt nu door Defensie verspreid. Zo is er een mooie wisselwerking ontstaan: Grunberg mocht mee naar Uruzgan, als embedded schrijver, en het resultaat is een relatiegeschenk. Zo neergezet verwacht je een propagandaverhaal. Dat is het niet geworden. Het is wel positief over de soldaten, maar  Grunberg is een goede observator, die andere dingen opschrijft dan de gemiddelde journalist die naar Uruzgan gaat. Bijvoorbeeld over de kaasschaaf, die een van de militairen meeneemt. Een handig voorwerp, want anders snijden de collega’s enorme hompen af. In Uruzgan komt hij overigens nooit aan. De reis strandt op KAF, Kandahar Airfield. De logistieke problemen zorgen ervoor dat hij niet verder komt tijdens zijn bezoek van een week. Dat is jammer, eigenlijk had de missie van Grunberg niet op deze manier ten einde mogen komen. Want Kamp Holland, het hoofdkwartier van de Nederlanders, heeft hij niet gezien. Het is vooral een verslag van lang wachten, zoals bekend een vast onderdeel van iedere oorlog. Op KAF maakt hij een raketaanval mee. Het vervult hem met vreugde. “Ze willen me doden, dus ik besta.” Op andere momenten is het net een grote camping, vooral…

Dit is het dagboek van ´dat andere joodse meisje´, zoals het laatst op tv werd gezegd. Alsof er in Nederland tijdens de oorlog twee joodse meisjes waren met een dagboek. De vergelijkingen met Anne Frank waren bij de ontdekking en de publicatie van dit dagboek inderdaad niet van de lucht. Maar de verschillen zijn groter dan de overeenkomsten. Het eerste wat opvalt aan dit dagboek is de beperkte omvang. Het is het impressionistische en emotionele verslag van een jonge vrouw die in 1943 een maand in concentratiekamp Vught zat. Het eigenlijke dagboek is nog geen dertig pagina´s dik.

Verdient dr. ir. J.A. Ringers een biografie van 400 pagina´s? Eerst werd gedacht aan een artikel, toen aan een boekje. Het werd uiteindelijk een proefschrift, waar mijn tante Tessel Pollmann in november vorig jaar op promoveerde. Weinig mensen zullen weten wie Ringers was. Ik wist het in ieder geval niet. Ringers was vooral een succesvol ingenieur op het gebied van de waterstaat, die geleidelijk aan zijn werkterrein steeds verder verbreedde: van een sluis in de Zeeuwse wateren via de Afsluitdijk en spoorwegen in Nederlands-Indië tot aan de wederopbouw van Nederland na de Duitse inval.

fOorlog bestaat niet meer. En dat is geen goed nieuws. Want de ouderwetse, ‘industriële’ oorlogen uit het verleden hebben plaatsgemaakt voor schijnbaar eindeloze confrontaties en conflicten. De oorlog vindt niet meer op het slagveld plaats, maar tussen de mensen. Een militaire overwinning valt niet te behalen, hooguit kunnen soldaten de omstandigheden zo beïnvloeden dat op andere manieren de uitkomst te beïnvloeden is. Het westen is slecht voorbereid op deze ‘war amongst the people’, is de boodschap van Rupert Smith, voormalig hoog officier van het Britse leger. Kijk maar naar Irak, Afghanistan of iets langer geleden, de oorlogen in Vietnam en Algerije. Maar de organisaties en ook de ideeën bleven hangen in het tijdperk van de industriële oorlogen, die begon met de Napoleonitsche oorlogen en eindigde met de twee wereldoorlogen. Dat waren confrontaties waarin landen elkaar op leven en dood bevochten, met de volledige inzet van hun bevolkingen en economieën. Het dieptepunt daarvan waren de jodenvervolging en de massale bombardementen op Japanse en Duitse steden. Dit zijn de oorlogen waarin staten verschijnen en verdwijnen. Ze volgden een vast patroon: vrede-crisis-oorlog-oplossing. Er is een duidelijk onderscheid tussen ieder van de fases.

Het Rusland van Poetin is een grote poel van ellende. Er is geen enkele rechtszekerheid. Corruptie heerst. Uitspraken van rechters komen tot stand nadat de magistraten de machthebbers hebben gebeld om te horen wat het vonnis moet zijn. De mannen die de maffia de hand boven het hoofd houden worden baas van de politie. De staat geeft niets om de burgers. Wie zichzelf niet kan redden, zoekt het maar uit. In dit boek van de journaliste Politkovskaja is amper een lichtstraaltje te ontdekken. Het gijzelingsdrama bij de musical Nord-Ost en de manier waarop er met de doden en de overlevenden werd omgegaan, de oorlogsmisdaden in Tsjetenië, de afbladdering van de marine waar het volledige gezin van de kapitein van een kernonderzeeër wekelijks een paar kilo spliterwten en een paar blikjes haring te eten krijgt, het is allemaal even somber stemmend en uitzichtloos. “Het lijdt geen twijfel dat aan het communisme voor Rusland weinig verloren ging, maar wat we vandaag hebben is nog erger,” is haar verbitterde conclusie.

Na een pagina of twintig van dit boek te hebben gelezen was ik ervan overtuigd dat het hier fictie ging. Vermakelijk, maar niet serieus te nemen. Generaal-majoor Albert Stubblebine III die probeert door een muur te lopen, de pogingen van Amerikaanse inlichtingendiensten om de paranormaal begaafde Uri Geller in te huren, het idee dat mensen onzichtbaar kunnen zijn en – een van de topacts –  met hun blik of pure wilskracht een geit op afstand konden doden, dit moest wel verzonnen zijn. Maar toen ik een paar internetpagina’s over dit boek had bekeken, bleek dat niet zo te zijn. Het is, hoe aburd ook, echt. Goed om in gedachten te houden bij de film op basis van dit boek, die vanaf 19 november 2009 in de Nederlandse bioscoop te zien is.      

Deze biografie van Mohammed is er expliciet op gericht om misverstanden over de profeet weg te nemen en het negatieve beeld dat van hem in het westen bestaat tegen te gaan. En hoewel er natuurlijk niets mis is met een genuanceerde benadering als die gebaseerd is op feiten, is Armstrong lang niet altijd erg geloofwaardig. Storend zijn ook haar persoonlijke uiteenzettinen over geloof, waarbij ze voor het gemak maar aanneemt dat wat voor haar geldt, ook voor de rest van de mensheid opgaat. Niet overtuigend is ook haar opvatting dat monotheïsme hoort bij ontwikkelde beschavingen. “Het lijkt erop dat polytheïsme hoort bij een fase in de ontwikkeling van de mensheid waarin bewustzijn niet volledig een is geworden en de wereld en de kosmos een aantal elementen lijkt te bevatten die niet altijd in perfecte samenhang met elkaar zijn.” Ja, gelukkig is die perfecte samenhang er nu wel en hebben we genoeg aan één god.  

Recensie: Nan Huijbregts Dit boek beschrijft vanaf het begin van de twintigste eeuw de geschiedenis van een handelsfamilie in de Iraakse havenstad Basra. De familie houdt zich bezig met het drijven van vervoer. De Britten hebben veel macht in Basra. De christelijke familie is machtig en heeft een regentske houding. Ze bewoont met veel familieleden en bedienden een huis aan de Tigris met een mooie, grote, ommuurde tuin, waar de mensen veel en vaak vertoeven, feesten geven en genieten van het leven in voorspoed.Hun wereld verandert door de olievondsten totaal. Irak krijgt te maken met belagers uit het buitenland die de oliewinning beter kennen en er ook meer belang bij hebben, omdat ze voor hun meer ontwikkelde economie de olie nodig hebben.

Farah Karimi, die onlangs haar carrière als politica voor GroenLinks beëindigde, bracht in 2000 voor het eerst een bezoek aan Afghanistan, De taliban waren nog aan de macht. Afghanistan was destijds een vrouwengevangenis. De enige vrouwen die op straat te zien waren, bedelden, met een armpje uitgestoken vanonder een boerka. Karimi keerde er de laatste jaren vier keer terug en kwam er steeds somberder vandaan. Van die reizen, de ontwikkelingen in Afghanistan, en het politieke debat in Nederland doet ze verslag in dit boek. Ze spreekt met vrouwen, soms onder zulke rigide veiligheidsmaatregelen, dat het op ontmoetingen tussen spionnen lijkt, maar gaat ook het gesprek aan met krijgsheren. En als de gevreesde krijgsheer Ismal Khan haar maar kortaf te woord staat, spreekt ze hem streng toe, met effect. Ze reist lange stukken met een voormalige taliban door het land. Ze probeert de vrouwen in het parlement ertoe te bewegen meer samen te werken en hun oude loyaliteiten aan stam en etnische groep op zij te zetten.