Boekenstrijd

Oorlog is niet voorbehouden aan mensen. Ook chimpansees voeren oorlog. Het zijn echte guerillastrijders die er in kleine groepjes op uittrekken, hinderlagen leggen en verrassingsaanvallen uitvoeren. Ze vechten bij voorkeur als ze een gegarandeerd overwicht hebben. Met z’n tweeën tegen één is nog niet veilig genoeg. Beter is het om met z’n drieën te zijn, zodat twee het slachtoffer kunnen vasthouden terwijl de derde hem doodslaat. Het heeft allemaal te maken met voortplanting, beter gezegd het streven om de eigen genen voort te laten bestaan, schrijft wetenschapsjournalist Nicolas Wade. De chimpanseesmannetjes verdedigen samen een zo groot mogelijk gebied tegen opdringerige soortgenoten. De vrouwtjes delen ze onderling, waarbij het alfamannetje uiteraarde de meeste rechten. Ondertussen proberen ze hun eigen territorium te vergroten. Het gevolg is een eindeloze oorlog.

Colby Buzzell is al een jaar of vijfentwintig als hij dienst neemt in het Amerikaanse leger. Hij wordt machinegunner op een Stryker pantserwagen en komt terecht in Mosoel, Irak. Op een gegeven moment begint hij een weblog. Dat vormde de basis van dit boek.  Buzzell wijkt af van de gemiddelde Amerikaanse soldaat, maar niet zoveel dat hij buiten de groep valt. Hij is een goed soldaat, maar ook in staat om met enige afstand te beschouwen wat er gebeurt. Dit is het verslag uit de eerste hand van een Amerikaanse soldaat die zonder veel opleiding of verwachtingen in een zeer gevaarlijke situatie en een onoverzichtelijke oorlog terecht komt. Hij beschrijft zeer direct en zonder eerbied het leven in het Amerikaanse leger. Hij houdt er een prettig macaber gevoel voor humor op na. Als hem gevraagd wordt een afscheidsbrief te schrijven volstaat hij voor zijn ouders met de zinnen ‘I should have gone to college instead’. Zijn muziekkeuze is uitstekend: punk en metal. De titel van zijn blog is een song van Black Flag. Met Slayer en Metallica op zijn Ipod zit hij in de pantserwagen. Over dat blog worden de autoriteiten in toenemende mate nerveus, vooral als een krant er…

Volgens de bekende militair historicus Martin van Creveld valt de geschiedenis van de oorlog in de twintigste eeuw in twee delen uiteen: voor en na 6 augustus 1945, toen de Amerikanen een atoombom op Hiroshima lieten vallen. In dit boek van Van Creveld is ook een breuk aan te treffen: tot hij bij die datum komt is de beschrijving van de ontwikkelingen vrij conventioneel,  om daarna als een echte guerillastrijder te verrassen met onverhoedse, boude en provocerende uitspraken. Misschien is dat om Van Creveld vooral wil verklaren waarom conventionele strijdkrachten zo vaak falen in hun strijd tegen minder georganiseerde en zwakkere strijders, of die nu partizanen, vrijheidsstrijders, opstandelingen of terroristen worden genoemd. Het zijn de best getrainde, uitgeruste en machtigste legers die dit overkomt: van Vietnam tot Tsjetjenië, van Nederlands-Indië tot Algerije, van de intifada tot de opstand in Irak.

fOorlog bestaat niet meer. En dat is geen goed nieuws. Want de ouderwetse, ‘industriële’ oorlogen uit het verleden hebben plaatsgemaakt voor schijnbaar eindeloze confrontaties en conflicten. De oorlog vindt niet meer op het slagveld plaats, maar tussen de mensen. Een militaire overwinning valt niet te behalen, hooguit kunnen soldaten de omstandigheden zo beïnvloeden dat op andere manieren de uitkomst te beïnvloeden is. Het westen is slecht voorbereid op deze ‘war amongst the people’, is de boodschap van Rupert Smith, voormalig hoog officier van het Britse leger. Kijk maar naar Irak, Afghanistan of iets langer geleden, de oorlogen in Vietnam en Algerije. Maar de organisaties en ook de ideeën bleven hangen in het tijdperk van de industriële oorlogen, die begon met de Napoleonitsche oorlogen en eindigde met de twee wereldoorlogen. Dat waren confrontaties waarin landen elkaar op leven en dood bevochten, met de volledige inzet van hun bevolkingen en economieën. Het dieptepunt daarvan waren de jodenvervolging en de massale bombardementen op Japanse en Duitse steden. Dit zijn de oorlogen waarin staten verschijnen en verdwijnen. Ze volgden een vast patroon: vrede-crisis-oorlog-oplossing. Er is een duidelijk onderscheid tussen ieder van de fases.

Na een pagina of twintig van dit boek te hebben gelezen was ik ervan overtuigd dat het hier fictie ging. Vermakelijk, maar niet serieus te nemen. Generaal-majoor Albert Stubblebine III die probeert door een muur te lopen, de pogingen van Amerikaanse inlichtingendiensten om de paranormaal begaafde Uri Geller in te huren, het idee dat mensen onzichtbaar kunnen zijn en – een van de topacts –  met hun blik of pure wilskracht een geit op afstand konden doden, dit moest wel verzonnen zijn. Maar toen ik een paar internetpagina’s over dit boek had bekeken, bleek dat niet zo te zijn. Het is, hoe aburd ook, echt. Goed om in gedachten te houden bij de film op basis van dit boek, die vanaf 19 november 2009 in de Nederlandse bioscoop te zien is.      

Frankrijk, 1914. De jonge ingenieur Adrien wordt gemobiliseerd, en verlaat zijn dorp in de Dordogne. Aan de oever van de Maas, op zijn eerste dag met de genie, explodeert een granaat in zijn gezicht. "Het voelt alsof een bijl vlak onder mijn neus naar binnen slaat. Dan gaat het licht uit."

Recensie door: Luc Panhuysen De Republiek der Verenigde Nederlanden werd op het hoogtepunt van haar macht in de zeventiende eeuw omringd door hongerige haaien. De Republiek dacht het spel van de grote politiek te kunnen overleven door zichzelf te blijven en gewoon veel geld te blijven verdienen. Maar dat vergrootte slechts de jaloezie, vooral bij die andere zeevarende natie, Engeland. Mede hieruit zijn de Engelse oorlogen voortgekomen, de con­flicten die de vaderlandse geschiedenis haar grootste zeehelden en de meest monumentale zeeslagen hebben nagelaten. De eerste Engelse oorlog (1652-54) werd voornamelijk gevochten onder bevel van Maarten Tromp, de tweede (1665-67) en de derde (1672-74) onder Michiel de Ruyter. De eerste Engelse oorlog verliep rampzalig. De Nederlandse vloot bestond hoofdzakelijk uit bewapen­de koopvaardijschepen die niets konden beginnen tegen de Engelse zeekastelen. Het overleven van de Repu­bliek stond op het spel. Als de rijke retourvloten uit de kolonieën niet konden worden be­schermd, was er weldra geen geld meer om de oorlog te bekos­ti­gen en was men overgeleverd aan de grijp­grage vijand.

Modder, vuur, sigaretten, beenwindsels, shrapnelgranaten, prikkeldraad, duisternis, ingewanden, blindheid, dat zijn de ingrediënten van de typische Eerste Wereldoorlog-herinnering. Een dolgedraaide vernietigingsmachine die mensenlevens vermaalt alsof het papiersnippers zijn, maar toch steeds weer van nieuwe brandstof wordt voorzien.

Nu de vijandigheden in het Midden-Oosten iedere dag voortrazen is het een goede tijd om over 'rechtvaardige en onrechtvaardige oorlogen' te lezen. De argumenten in het boek met de titel van hoogleraar in de sociale wetenschappen Michael Walzer  zijn direct toe te passen op de werkelijkheid van de jongste oorlog.

Het grootste nut van dit boek op dit moment is als een historische handleiding bij het computerspel Rome Total War. Machiavelli laat in zijn krijgskundige verhandeling de huursoldaat Fabrizio Colonna in zogenaamde dialogen werkelijk alles vertellen over de voor- en nadelen van de phalanx, de princeps, triari, hestati en veliti. Ook al is het werk vele eeuwen later geschreven, Colonna houdt zijn gehoor voor dat het beste dat militairen kunnen doen is de wegen van de oudheid volgen, met name die van de Romeinen.